Mevrouw OVO

In haar eerste dichtbundel, De reis naar het welkom geheten (1988), wijdde Elma van Haren enkele regels aan een toeristische trekpleister. Een reizigster volgt de bordjes en komt uit bij een grot. Het is een beklemmende ruimte ‘waarin opeengepakt is, // waarin tot het plafond toe opgestapeld is.’ Aan dit beeld moest ik meer dan eens denken bij het lezen van het prozadebuut van Van Haren (1954), tien dichtbundels later. In Mevrouw OVO is ook sprake van een volgepakte ruimte en stapelingen tot het plafond. Alleen gaat het in deze stadsroman om een flatwoning en is hier de stapeling door mensenhand ontstaan.

De vraag is vanaf het begin van deze kleurrijke geschiedenis wat er aan de hand is met Van Harens titelheldin en waar het met haar heen moet. Zij karakteriseert zichzelf als ‘traag en claustrofobisch.’ Zij is een verzamelaarster; iemand die de spullen niet kan weerstaan. ‘Al was er soms een scherfje af, ze hadden een hart, een objectenhart.’ Van haar zelf is ook een scherfje af: liefdeloze jeugd, agressieve neigingen, manisch-depressief, jarenlang behandeld, mislukt als postbode.

Al snel blijkt dat de objecten haar letterlijk en figuurlijk boven het hoofd zijn gegroeid. Ze wil wel de beschermvrouw zijn van afgedankte spullen, maar dan buitenshuis. Ze benoemt zichzelf tot vuilnisobservant van haar Bijlmer-achtige woonwijk. Als mevrouw OVO (Officiële Vuilnis Observant) probeert ze de vuilnisstromen in goede banen te leiden. Zij geeft de weggegooide banken, kastjes en apparaten een tweede kans door ze aantrekkelijk uit te stallen. Zichzelf geeft ze ook een tweede kans door zich open te stellen voor hangjongeren, buurtwerkers, drugsdealers, gelegenheidsdieven, hondenbezitters en burgerwachten. Aan straatrumoer is hier toch al geen gebrek.

Van Haren geeft hier een podium aan de zelfkant. Dat levert verrassende, soms ook geestige scènes op. Toch schort er wel iets aan de roman, die grillig en springerig is, erg volgepakt ook. Er gebeurt bovendien wel erg veel. Ik tel een gijzeling met dodelijke afloop, een explosie, gevechten, verwoeste huizen en gezinnen en meer dan honderd lijken. Ook mevrouw OVO hangt te veel uit het lood om haar te kunnen of willen omarmen. Ze is welbespraakt, maar verder is ze te manipulatief en gestoord om haar haar tweede kans ook echt te gunnen.