Kunstgeschiedenis vierluik: Düsseldorf/het Ruhrgebied

In de ochtend per eigen vervoer of per trein naar Düsseldorf. We beginnen het programma in de middag met inleidende lezing over de oudheid, de Grieken en vooral de Romeinen, die zeker ook hun sporen in Duitsland hebben achtergelaten. Germania was, met de natuurlijke grenzen van de Rijn en de Donau, tot in de 5^e eeuw na Christus deel van het Romeinse rijk.

Aansluitend maken we een oriënterende stadswandeling. Het karakteristieke kenmerk van Düsseldorf is de luxueuze Königsallee. We wandelen door de 'Altstadt' met de nauwe steegjes, oude kerken zoals de barokke Dominicaner Andreaskirche, originele brouwerijcafés, en de Rijnoeverpromenade tot aan de Medienhafen waar internationaal vermaarde architecten zoals Frank Gehry hun stempel hebben gezet. We dineren deze avond gezamenlijk.

We beginnen in de ochtend met een tweetal inleidende lezingen. Het eerste college over de Middeleeuwen bespreekt de indrukwekkende heerschappij van Karel de Grote en zijn aandacht voor de kunsten. De Keizers die hem opvolgden brachten de Ottoonse kunst met vaak banden met het Byzantijnse Rijk en in de beeldhouwkunst gaat het ‘ Andachtsbild’, zoals bijvoorbeeld een bewening (pietá) , een rol spelen in de gehele Europese beeldhouwkunst.

Vervolgens een college over de Renaissance die in Italië ontstaat en als een olievlek over Europa ook Duitsland bereikt. We bespreken de werken van een paar grote meesters van de Duitse Renaissance, zoals Albrecht Dürer (1471 -1528) en Hans Holbein (1497 – 1543).

Na de lunch op eigen gelegenheid brengen we een bezoek aan de collectie van K20, onderdeel van de Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen. Het begin daarvan was de aankoop van 88 schilderijen van Paul Klee uit een particuliere verzameling in 1960. In 1986 verhuisde de inmiddels fors aangegroeide collectie naar de enorme, karakteristieke nieuwbouw in het midden van de stad. Werkelijk alle grote namen uit de internationale twintigste-eeuwse kunst zijn hier terug te vinden. Inmiddels is de collectie opgedeeld in K20 en K21: de eerste is de permanente collectie in het hoofdgebouw, de tweede het centrum voor hedendaagse kunst.

We brengen een gezamenlijk bezoek aan de Kunstsammlung am Grabbeplatz (K20). Het zwaartepunt ligt hier op Europese kunst uit de eerste helft van de 20e eeuw. De werken van na de Tweede Wereldoorlog zijn voornamelijk van Amerikaanse kunstenaars. Het museum bezit werk van onder anderen Pablo Picasso en Joseph Beuys, waaronder Beuys’ Palazzo Regale. Vooral de verzameling surrealisten is rijk. Zo heeft het museum meer dan honderd werken van Paul Klee en een grote collectie tekeningen van Julius Bissier. Verder zien we er werk van Max Beckmann, Chagall, Giorgio de Chirico, Jean Dubbuffet, Max Ernst, Kandinsky, Kirchner, Léger, René Magritte, Matisse, Mondriaan, Robert Rauschenberg en Andy Warhol.

In de middag is er vrije tijd om uw eigen accent te leggen. Facultatief kun u deelnemen aan een bezoek aan K21. De Kunstsammlung im Ständehaus is vooral interessant voor mensen die de moderne ontwikkelingen in de kunst volgen. De schilderijen, beelden en installaties zijn niet altijd even toegankelijk. We zien er onder meer fotografische werken van Andreas Gursky, Candida Höfer, Thomas Ruff, Thomas Struth en Jeff Wall, een videoinstallatie van Eija-Liisa Athila en sculpturen van Thomas Schüttewerk. Ook Martin Kippenberger, Paul McCarthy en Bill Viola zijn goed vertegenwoordigd. Het diner is op eigen gelegenheid, uiteraard met suggesties van de begeleiding. Er wordt, zoals iedere avond, geïnventariseerd of deelnemers gezamenlijk willen dineren.

Essen heeft zich van een voormalige mijnbouwstad ontwikkeld tot een diensten- en handelscentrum. We beginnen hier met een stadswandeling waarbij we de Dom bezoeken. De Essener Domschat bevat verschillende, vanuit kunsthistorisch perspectief zeer belangrijke kunstwerken, in het bijzonder uit de Ottoonse tijd.

Na de lunch op eigen gelegenheid brengen we een uitgebreid bezoek aan het Folkwang Museum, een van de belangrijkste Duitse kunstcollecties met meesterwerken van de klassieke moderne kunst en zijn wegbereiders: van de romantiek omstreeks 1800 tot de huidige avant-garde. In de namiddag rijden wij terug naar Düsseldorf waar de avond ter vrije besteding is.

In de ochtend twee inleidingen. Het eerste college behandelt de Romantiek. De negentiende eeuw kende in Duitsland een paar voortreffelijke vertegenwoordigers van de Romantiek. Daar steekt Casper David Friedrich met kop en schouders bovenuit. Verder kende Duitsland ook zijn kunstacademies én groepen kunstenaars die ver van de gewenste smaak af komen te staan, de Avant Gardistische groeperingen als Der Blaue Reiter en Die Brücke. Het tweede college behandelt de moderne tijd. In de moderne tijd kent Duistland een fascinerende geschiedenis met het oude Oost en West -Duitsland. Een van de belangrijkste centra van kunst, Düsseldorf, met als docent aan de kunstacademie: Joseph Beuys. Ook de Moderne architectuur zal aan bod komen, met de gebouwen van Herzog & de Meuron die ze in Duistland neerzetten.

Vervolgens, na de lunch op eigen gelegenheid, op weg naar Duisburg. Het Museum Küppersmühle, in de buurt van de bruisende binnenhaven van Duisburg, is een van de grootste particuliere musea in Duitsland en een veelzijdig centrum van hedendaagse kunst. De Zwitserse architecten Herzog & de Meuron hebben het voormalige pakhuis, dat nog tot in de jaren 1970 voor de opslag van graan werd gebruikt, in een museum met royale tentoonstellingsruimten veranderd. Sinds september 2021 verrijkt een spectaculaire uitbreiding het museum als centrale locatie voor Duitse en Europese naoorlogse kunst. Spectaculair zijn de historische silo’s, die via bruggen de verbinding tussen oude en nieuwegebouwen creëren, evenals de twee traptorens van kronkelend, terracotta kleurig beton. Ze lijken op een gigantische sculptuur waardoor de blikken onvermijdelijk naar boven worden getrokken. Bezoekers kunnen een unieke rondleiding door de Duitse kunstgeschiedenis verwachten. In de namiddag weer retour naar Düsseldorf en een vrije avond.

Vanochtend naar Insel Hombroich in het nabij Düsseldorf gelegen Neuss dat zijn naam dankt aan de Romeinse legerplaats Novaesium aan de Rijn. We gaan hier naar het museumeiland Hombroich. In een unieke symbiose van kunst en natuur bestaat het uit meerdere delen. Op de eerste plaats een parkachtig landschap (beeldenpark) met her en der verspreide tentoonstellingsgebouwen waar moderne en hedendaagse kunst wordt tentoongesteld. In de buurt hiervan ligt een voormalige raketbasis die is omgevormd tot een sub-urbaanlandschap met gebouwen en instellingen ten behoeve van hedendaagse kunst en architectuur. Daar staat ook een gebouw van Tadao Ando voor de Langen Foundation.

We krijgen allereerst een rondleiding langs enkele hoogtepunten en vervolgens heeft u vrije tijd om zelf uw accent te plaatsen. U kunt hier op eigen gelegenheid lunchen.

Hierna rijden we terug naar Düsseldorf en in de middag per trein of per eigen vervoer terug naar Nederland.