Op het eerste gezicht

De welgestelde Lucy (42) valt voor slagershulpje Joseph (22)

Nick Hornby Voor haar vriendinnen is Lucy (42) een soort goeroe, als blijkt dat ze een seksuele relatie heeft met de 22-jarige Joseph. De nieuwe Brexitroman annex romcom van Nick Hornby gaat over botsingen tussen leeftijden, sociale klassen en etniciteiten.

Op het eerste gezicht is de negende roman van Nick Hornby (Verenigd Koninkrijk, 1957), net als bijvoorbeeld zijn bekende About a Boy, zó soepel geschreven dat hij soms haast uit je vingers glibbert. Als vanouds rijk aan droogkomische dialogen, perfect-imperfecte personages en verwijzingen naar literatuur, muziek en voetbal. Ook is het een keurig boy-meets-girl-verhaal: twee personages die totaal niet bij elkaar lijken te passen worden verliefd.

Lucy is een 42-jarige docent Engels aan een openbare school, waar ze vrij trots op lijkt te zijn, want zij en haar twee zoontjes mogen dan deel uit maken van de witte middenklasse, ze weet heus wel dat niet heel Engeland er zo uitziet. Na de bijna voltooide scheiding van haar alcoholistische ex is ze klaar om verder te gaan met haar leven. Het enige probleem is dat ze haar eigen sociale kring (‘schrijvers, researchers, grafisch ontwerpers’) een beetje moe is. Prompt valt ze – in weerwil van zichzelf maar in lijn met het genre – voor Joseph, de 22-jarige jongen die haar op zaterdag in een dure slagerij haar vlees verkoopt (uiteraard schaamt ze zich voor de bedragen die ze uitgeeft) en die als andere bijverdienste op kinderen past; die van Lucy.

Joseph valt ook voor Lucy. Met minstens zo veel tegenzin. Want niet alleen is ze ongeveer zo oud als zijn moeder (‘Hij werd misselijk […] Hij wilde naar bed met iemand die even oud was als zijn moeder!’), ook is zij wit en hij zwart, zij relatief welgesteld en hij iemand met drie baantjes en vage aspiraties als dj. Aanvankelijk lijkt hij dan ook dichter bij Lucy’s zoontjes te staan; die aanbidden hem wegens zijn vaardigheden op de X-Box en zijn voetbalkennis.

Seksleven
Dit alles ontwikkelt zich in 2016: men maakt zich op om voor of tegen de Brexit te stemmen. En het is natuurlijk de Brexit die het klassenverschil uitvergroot tot pijnlijke proporties. Lucy’s omgeving is tegen. Die van Joseph voornamelijk vóór. Joseph weet het zelf allemaal niet meer en besluit allebei de vakjes aan te vinken.

Hornby neemt met Op het eerste gezicht een duidelijke positie in betreffende de discussie rond culturele toe-eigening: mag een witte man over een witte vrouw schrijven? En over een zwarte man? Ja, dus. Aan de oppervlakte lijkt het of hij binnen deze roman verder weinig positie probeert in te nemen: zowel voor- als tegenstemmers van de Brexit zijn aimabel en belachelijk tegelijk. De conversaties tussen Lucy en Joseph bevinden zich van beide kanten vaak op glad ijs: Lucy gaat er iets te gretig vanuit dat Joseph allemaal vrienden heeft die goed kunnen zingen (want: van kleur) en Joseph schaamt zich voor zijn eigen schaamte als hij Lucy ouwelijk op zijn muziek ziet bewegen.

Heeft Hornby daarmee de personages goed gevangen? Wellicht, maar ze zijn ook net iets te quirky, of maken iets te maffe romcom-momentjes mee. Zo lijdt Lucy onder een vriendin die haar in de drukke slagerswinkel uitgebreid over haar seksleven ondervraagt. Sowieso lijdt ze onder haar vriendschappen, want als blijkt dat ze een seksleven hééft, beschouwen de vrouwen om Lucy heen haar ineens als een soort goeroe.

Buitenhuis
Joseph is omgeven door weer andere bordkartonnen vrienden en familieleden; zijn moeder, de verpleegkundige die altijd wel een beetje kwaad is, en zijn vader, de steigerbouwer die overal een puinhoop van maakt. En Jaz, de jonge vrouw die een nummer voor hem inzingt en vooral om roem en seks lijkt te geven. Onderling zijn de tortelduifjes ondanks de spanningen een soort Hallmarkfilm; veel omtrekkende bewegingen, simultane hilarische dates met iemand die beter bij ze past, maar ja, die aantrekkingskracht!

Wat Hornby in elk geval doet met zijn roman is onderwijzen. Lucy blijft tegen haar eigen positie aanlopen. Al op de eerste pagina staat dat ze zich het kan veroorloven niet al te veel over de ellende in de wereld na te denken. Haar leesschuwe leerlingen worden ook ‘zonder fictie gewaardeerde leden van de samenleving’. En Joseph en zijn date knikken tijdens een tragikomisch weekendje weg in het buitenhuis van een date van Lucy voor het gemak mee, als Lucy verkondigt dat zij op hun leeftijd ook niemand kende met buitenhuizen – ze beseft niet dat Josephs ouders, ook in de veertig, nog steeds niemand kennen met buitenhuizen.

Daarmee is Op het eerste gezicht naast een boy-meets-girlverhaal en een milde Brexitroman, ook een soort ‘wit privilege voor dummies’, en allemaal nét wat te voorzichtig. De vraag is of Hornby zijn veilige positie als quasi-neutrale chroniqueur had kunnen behouden, ware hij minder voorzichtig geweest. Het had vermoedelijk wel een roman met net wat meer ruggengraat opgeleverd.

2020-11-06 Roos van Rijswijk