Een goed moment om een boek over de gaswinning in Groningen te publiceren, is er eigenlijk niet. Waar bijna iedereen nog dacht dat het sluiten van het gasveld in kannen en kruiken was, zaaide de Eerste Kamer daar begin april toch nog even twijfel over. Nu de sluiting wel wettelijk vastgelegd is, betekent dat niet dat het verhaal van Groningen klaar is. De afwikkeling van de schade is nog in volle gang en de plannen over wat er met de herstelgelden moet gebeuren, worden nog gemaakt. Om over het herstel van vertrouwen dat inwoners in de overheid en instanties hebben nog niet te spreken. Misschien kan Emiel Hakkenes daarom over vier jaar weer met een nieuwe editie van zijn boek over de gaswinning in Groningen komen.

In 2020 verscheen van Hakkenes, verslaggever bij Trouw, het boek Gas. Het verhaal van een Nederlandse bodemschat. Het werd verkozen tot beste Groninger Boek. Inmiddels bracht de auteur met En het brandde als een fakkel. De geschiedenis van het Groningse gas, een nieuwe, geactualiseerde versie met twee extra hoofdstukken uit.

‘This story is a sad one, told many times’, citeert Hakkenes de band R.E.M. aan het begin van En het brandde als een fakkel. Hakkenes vertelt het verhaal van het aardgas in Groningen en de gevolgen van de winning daarvan voor de inwoners aan de hand van 21 hoofdpersonen. Deze burgers, ministers, actievoerders, bestuurders en politici krijgen elk een eigen hoofdstuk.

Hoe een Groningse paardenboer en zijn vrouw de overheid ontmaskerden

Het soepel geschreven boek begint optimistisch bij de vondst van het aardgas zo’n zestig jaar geleden. Dat veranderde Nederland volledig. Het geld kon niet op. Jarenlang verdiende de staat miljarden door de gaswinning. Met dat geld werd de verzorgingsstaat opgebouwd. Maar voor Groningen leverde het ongekende problemen op. Scheuren in de huizen, in de mensen en in de gemeenschap, zoals geestelijk verzorger Melissa Dales in het aardbevingsgebied zag. Voor haar ervaringen trekt Hakkenes terecht een hoofdstuk uit.

In de twee extra hoofdstukken in deze nieuwe versie staan voormalig Tweede Kamerlid Peter Kwint en staatssecretaris Mijnbouw Hans Vijlbrief centraal. Kwint verliet vorig jaar de Tweede Kamer, onder andere uit teleurstelling over hoe het kabinet met de conclusies van het rapport van parlementaire enquêtecommissie aardgaswinning Groningen is omgegaan. ‘Na het debat over het gasrapport ging hij ontgoocheld naar huis. Kwint was trots op het resultaat van de enquête, maar gefrustreerd over wat daarmee gebeurd was. Als dit was hoe de macht omging met tweeënhalf jaar diepgravend onderzoek, waren er maar twee mogelijkheden: of de enquêtecommissie had haar werk niet goed gedaan of de regering stapte daar te makkelijk overheen. In beide gevallen was het voor hem misschien tijd om iets anders te gaan doen.’

Monster

Dat deze nieuwe editie is uitgebreid met verslagen van verhoren tijdens de parlementaire enquête naar de gaswinning in 2022 maakt het boek beter. Pijnlijk duidelijk kwam tijdens deze zeventig verhoren naar buiten hoe erg de inwoners van Groningen door de Nederlandse overheid en de oliebedrijven Shell en ExxonMobil zijn benadeeld, om maar zoveel mogelijk gas te kunnen winnen. In de eerdere versie van het boek was de aandacht voor de verhalen van inwoners wat beperkt. Door de verslagen van de verhoren, waarin ook inwoners hun verhaal vertellen, is dat rechtgezet. Die verhalen komen binnen, zoals de getuigenis van paardenfokker Sijbrand Nijhoff uit het Groningse Zijldijk. ‘Tegen een beving is eigenlijk niks bestand. Ik heb na die tijd nog vaak gezegd: ik hoop dat er nog een beving van 6 komt en dat de schoorsteen naar beneden klettert als ik ’s nachts op bed lig. Dan valt die dwars door het plafond en lig ik eronder. Dan is Den Haag een keer wakker.’

De vertelvorm die Hakkenes heeft gekozen werkt goed. Door dichtbij mensen en hun verhalen en ervaringen te blijven, weet hij de soms best taaie en ingewikkelde geschiedenis van het gas in Groningen tot leven te wekken. Zo nu en dan gaat hij wel wat ver in zijn omschrijvingen. Vooral wanneer hij schrijft over de vele door de gaswinning veroorzaakte aardbevingen in Groningen. Zo schrijft Hakkenes dat ‘het monster in de ondergrond leek te schuddebuiken van het lachen’, wanneer er weer eens een aardbeving plaatsvindt. Maar vergelijkingen met een monster heeft Groningen niet nodig. Zeker niet omdat deze situatie niet is ontstaan door iets bovennatuurlijks, maar juist door het handelen van de mens zelf.