Onheilig

Ze sombert en klaagt en heeft daar ook groot gelijk in, want haar lijf zit vol kanker, ‘zwarte stippen’ die alles overwoekeren, en ze is verlaten. Debutant Roos van Rijswijk (1985) heeft kennelijk weinig op met het heilige huisje dat een hoofdpersonage ten minste een béétje sympathiek moet zijn. Angelique, vijftiger, zit haar dagen uit en doet geen enkele moeite meer om de schijn op te houden.

Het forse eerste hoofdstuk van Onheilig is een barse klaagzang. Angelique boekstaaft haar gedachten op verzoek van haar therapeut, met frisse tegenzin. Er is één sprankje dat het verteerbaar maakt: enige benieuwdheid naar het lot van haar zoon. Niet dat ze van hem houdt, want ‘zelfs als kind zoog die jongen het leven uit alles wat in zijn buurt kwam’, meldt ze plompverloren. En toch. ‘Ik heb Miguel een brief geschreven’, kondigt ze aan.

Het leven van dertiger Miguel – de roman wisselt hun hoofdstukken af – staat ook in het teken van verkozen uitzichtloosheid. Hij ontvluchtte Amsterdam, trok naar het bleke Duitse stadje Nieheim, waar hij weinig anders doet dan zich ontfermen over de zwakbegaafde Jorge. ‘Een jongen, geen hond’, herinnert hij zichzelf.

Gemakkelijke sympathie of energie zijn dus geen voorwaarde voor een interessant boek, bewijst Onheilig, al is het ook niet verstoken van genegenheid. De brief brengt de personages overtuigend in beweging: zij naar Nieheim en hij, gelijktijdig, naar Amsterdam. Toenadering? Van Rijswijk kijkt wel uit. Ze blijft als schrijver ver van oplossingen of clichés; conventionele opgeruimdheid zou bij dit verhaal en deze personages dan ook absoluut niet passen.

Onheilig verkent de heilige band tussen een moeder en een zoon, en de belemmeringen die daaruit voortkwamen. Angelique meent dat haar leven stopte op het moment van zijn geboorte, Miguel is de bastaard van een Mexicaanse onenightstand en ondervindt daar nog de gevolgen (ontheemding, racisme) van. Maar ze zijn verbonden. Van Rijswijk ontheiligt hun band op eigen wijze, in een subtiele, onnadrukkelijk eigenzinnige roman. Houden van dit boek is niet gemakkelijk – en toch...