Wat gebeurde er met Marietje Kessels, het vermoorde meisje dat werd gevonden in de kerk?

Geschiedenis De zaak Marietje Kessels is één van de meest spraakmakende moordzaken in de Nederlandse geschiedenis. Na meer dan 120 jaar vond historica Liselotte van Leest nog nieuw materiaal.

Veel mensen kennen vermoedelijk haar naam, ook al kennen ze het verhaal niet precies. De moord op Marietje Kessels is dan ook één van de meest spraakmakende moordzaken uit de Nederlandse geschiedenis.

Marietje Kessels, het 11-jarige dochtertje van een Tilburgse muziekinstrumentenfabrikant, ging op een zomerse dag in augustus van het jaar 1900 op stap om een brief te posten en een bezoek te brengen aan haar pianoleraar, en kwam nooit meer terug. Ook zou ze even langs de kerk gaan om de kruisweg te bidden. Haar lichaam werd enkele dagen later gevonden in de gewelven van de Noordhoekkerk. Marietje was aangerand en vermoord.

De moord is nooit opgehelderd, dus is het onvermijdelijk dat het boek dat journalist en historica Liselotte van Leest erover schreef – De zaak Marietje Kessels – trekken heeft van een whodunnit. Het boek neemt je als lezer mee naar Tilburg rond 1900: de standenmaatschappij die Nederland toen nog was, de macht van de kerk, en ook, de mogelijkheden en onmogelijkheden van een rechercheonderzoek in die tijd.

Al snel na de verdwijning van Marietje werd een grote zoekactie op touw gezet. Alle werknemers van haar vader, een paar honderd man, zochten mee. En al snel ontstond ook het vermoeden dat het meisje in de kerk moest worden gezocht. Op vrijdag 24 augustus, twee dagen na haar verdwijning, werd haar lichaam daar gevonden.

Bebloede kleren
Aanvankelijk waren er twee verdachten: de koster en de schilder van de kerk. De schilder, August Mutsaers, bleek een pakketje met bebloede kleren in zijn bezit te hebben. Dat vertelde hij zelf aan de politie. Hij had het pakketje gekregen van de koster, zei hij, die geprobeerd zou hebben hem erbij te lappen.

Op het oog leek justitie de zaak grondig aan te pakken. Zo werden er ‘gilproeven’ gedaan: een twaalfjarig meisje kreeg de opdracht in verschillende ruimten van de kerk te gillen zo hard als ze kon, om na te gaan hoe betrouwbaar getuigenissen waren dat er geschreeuw van Marietje te horen was geweest buiten de kerk. Maar Liselotte van Leest laat zien dat de officier van justitie helemaal niet zo grondig te werk ging. Er waren redenen genoeg om ook de wegen na te gaan van de geestelijken in de kerk, maar dat gebeurde niet. Het was te danken aan de protestantse advocaat Frans Pels Rijcken, die de zaak pro deo op zich nam, dat schilder August Mutsaers, tot tweemaal toe werd vrijgesproken.

De zaak Marietje-Kessels is niet het eerste boek over de geruchtmakende moord. In 1988 verscheen Moordhoek, waarin schrijver Ed Schilders de pastoor van de Noordhoekkerk aanwees als vermoedelijke dader. En in 2011 verscheen een boek van Godelieve Kessels, een nicht van Marietje, De moord op Marietje Kessels. Daarin stelt ze dat de ouders van Marietje altijd hebben geweten dat de pastoor de dader was, maar daarover hebben gezwegen onder druk van de kerk.

Het is knap dat Liselotte van Leest na zoveel jaren nog nieuw materiaal over de zaak wist te vinden in archieven. Zo ontdekte ze dat op 15 juni 1900, ruim twee maanden voor de moord op Marietje dus, een ander 11-jarig meisje onzedelijk werd betast toen ze in de Noordhoekkerk de kruisgang wilde bidden. Een dakloze man werd daarvoor veroordeeld. Maar of hij ook echt de dader was, is twijfelachtig volgens Van Leest: mogelijk fungeerde hij als bliksemafleider voor iemand van de geestelijkheid.

Nachtegaaltjes
Jammer is het dat Van Leest het verhaal niet gewoon vertelt op basis van haar grondige archiefonderzoek, maar het hier en daar aanvult met ‘een literaire pen’ om ‘personages meer karakter te geven’. Dat leidt tot zinnen als deze, over de koster in de gevangenis: ‘Tussen de tralies door had hij nachtegaaltjes zien plaatsmaken voor zingende roodborstjes en de bladeren van de lindeboom zien verkleuren van groen naar oranje, bruin of geel tot ze eindelijk loslieten en op de grond belanden.’ Dat soort verzonnen details heeft dit verhaal helemaal niet nodig. Liselotte van Leest heeft genoeg feiten verzameld om een mooi tijdsbeeld te schetsen.

17-06-2022 Jeroen van der Kris