Tien liefdes

Zhang Yueran Wat ons in Nederland recent bereikte van de Chinese literatuur, toonde vaak een harde, kille maatschappij. De montere en absurdistische verhalen van de jonge Zhang zijn dan een verademing.

Er verschijnt bar weinig Chinese literatuur in Nederland, wat opmerkelijk is, gezien de enorme opmars die China maakt en de belangstelling voor Ruben Terlous reizen door China. Gelukkig bracht De Geus onlangs een verhalenbundel uit van de schrijfster Zhang Yueran (1982), en wat voor een.

Tien liefdes draait om de liefde. Geen romantische liefdes met een goed eind, maar eerder moeizame, traumatische relaties van jonge vrouwen die zichzelf wegcijferen voor hun echtgenoot, hun ridder op het witte paard – of voor het beeld dat ze hebben van een gelukkige liefde, want zo ridderlijk zijn die mannen niet.

Exemplarisch is ‘Harp en witte bottengeest’, het kortste, sterkste, mooiste verhaal, waarin een muzikant een harp maakt van de prachtige witte botten van zijn vrouw, die zij liefdevol aan hem afstaat; hij is immers een kunstenaar, haar liefde. Zhang Yueran lijkt haar lezers aldus een spiegel voor te willen houden van de sterk patriarchale maatschappij waarin ze leeft, en waar ook wij in Europa nog mee te maken hebben, zij het minder extreem.

De boodschap is duidelijk: kijk wat je jezelf aandoet als je je grenzen niet stelt en jezelf blijft opofferen. Een heel herkenbaar fenomeen dat Zhang hier dan wel toespitst op man-vrouwverhoudingen, maar dat je overal aantreft waar machtsverhoudingen zijn.

Dat Zhang er ondanks die tragische inslag in slaagt de verhalen niet zwaarmoedig te laten worden heeft alles te maken met haar montere en absurdistische, soms zelfs wat surreële of sprookjesachtige stijl. In sommige gevallen heeft haar benadering wat weg van de traditionele wonderverhalen zoals die van Pu Songling (17de eeuw), waarin vrouwelijke vossengeesten opduiken om arme, ijverige mannen te verleiden en uit te zuigen. Maar over het algemeen spelen Zhangs verhalen zich af tegen een weinig cultureel bepaald decor en maken een erg internationale indruk, mede door personages als Vincent van Gogh en Pinokkio.

In de verhalen over de laatste twee laat Zhang zich ook van een originele, humoristische kant zien, want wie laat er nou een zonnebloem verliefd worden op Vincent van Gogh? In ‘De bloem op de neus’ is de neus van een gemene, berekenende Pinokkio zo lang gegroeid dat hij alleen nog kan liggen. Zhang gaat inventief en origineel met haar materie om; nooit is ze voorspelbaar en het einde is altijd een verrassing.

In zekere zin is het werk van Zhang een verademing ten opzichte van de generatie schrijvers voor haar, zoals Su Tong, Yu Hua, Mo Yan, van wie we de laatste jaren in het Nederlands kennis konden nemen. Ook van hen kwamen mooie boeken en originele geluiden, maar hun werk is gekenmerkt door een harde, onverschillige maatschappij vol geweld, waar de mensen vaak grof zijn – wellicht een reactie op de persoonlijke ervaringen van de auteurs tijdens de culturele revolutie. Zhang Yueran is veel zachter en speelser van toon. Al met al een prachtige bundel die nieuwsgierig maakt naar een roman van deze schrijfster.