De Parijse trilogie

Welke Frankrijkganger kent niet het Jardin du Luxembourg, het prachtige groene stadspark in het zesde arrondissement van Parijs, met zijn vijver, draaimolen, jeu de boules-baan en vooral zijn elegante, metalen stoeltjes? Aan het eind van de middag slenteren er groepjes scholieren, goedgekleed, druk pratend en gesticulerend, op weg naar een van de hippe, chique terrasjes in de rue Vavin of rond Odéon. Ze wonen in een van de prachtige, statige, negentiende-eeuwse straten rond het park, waar ieder pand een geschiedenis heeft. Wie weleens wil weten hoe het is om daar geboren te worden, naar school te gaan, verliefd te worden, te trouwen, kinderen te krijgen en te scheiden, krijgt een mooie indruk in De Parijse trilogie van Colombe Schneck.

Rozengeur en maneschijn zou je zeggen. Wie daar geboren wordt heeft per definitie een gouden lepel in de mond, zal legaten en erfenissen krijgen van kinderloze tantes en de veelbesproken bestaanszekerheid is geen seconde in gevaar. Maar achter die prachtige gevels wordt ook heel wat af geleden. Als onbezorgde en onvoorzichtige zeventienjarige kun je zomaar zwanger raken, nog voor je eindexamen. Je hartsvriendin kan populairder zijn bij de jongens. Je vader, die zo dol op je is, en je in alle situaties een hand boven het hoofd houdt, kan sterven. En op je moeder kun je niet bouwen.

Over die moeder schreef Colombe Schneck (1966) eerder in haar boek Salomé (La réparation, 2012). Dan begrijp je waarom ze haar dochter nooit knuffelt, geen liefde kan geven. Het grootste deel van haar Joodse familie is vermoord tijdens de Holocaust. Haar leven bestaat nog steeds uit angst en het zoeken van verdoving – in werk, in stug doorgaan, in niet nadenken over het verleden. In dat boek maakten we ook al kennis met dat meisje in rode bikini, dat op het strand van een vijfsterrenhotel aan de Méditerranée, op een dure badhanddoek, met een mobiele telefoon vol seksueel getinte berichtjes, Holocaustliteratuur ligt te lezen.

Over dat meisje, over die jonge vrouw, gaat het in De Parijse trilogie. Net als bij Engelstalige auteurs als Deborah Levy en Rachel Cusk lijkt die jonge vrouw erg op de schrijfster zelf. In het boek zijn drie in Frankrijk apart uitgegeven korte teksten gebundeld, Zeventien (Dix-sept ans, 2015), Twee vriendinnen (Deux petites bourgeoises, 2012) en De elegantie van de zwemmer (La tendresse du crawl, 2019), die samen een mooi coherent geheel vormen. In de eerste komt er een einde aan het onbezorgde, vrije leven van een jong meisje, als ze een abortus ondergaat. Dat háár zoiets gebeurt! Ze kan het nauwelijks vatten. In haar woordenboek komt het woord ‘moeten’ niet voor, huiswerk maakt ze niet, op school draait het om dialoog en creativiteit, in haar leven is alles gratis en komt alles goed. Dat vrouwen vóór haar hebben gestreden voor abortus, ‘baas in eigen buik’ – het interesseert haar niet. Feminisme is niets voor haar. Maar nu is ze bang, alles is anders.

In het tweede deel volgen we haar en haar vriendin naar hun particuliere school voor liberale bourgeois, op hun kamers met Laura Ashley-behang en vakanties naar Saint-Tropez. Twee ‘petites bourgeoises’ zijn het, onvertaalbaar in het Nederlands, iets als ‘burgertrutjes’ komt misschien in de richting. Schneck is geestig in haar zelfspot: ‘bourgeois zijn ongelukkig, ze lopen de hele tijd te klagen over hun rijkeluisproblemen, hun depressies, hun diëten, de verbouwing van hun appartement, stof, hun huispersoneel, de rij voor de stoeltjesliften. En hun vrouwen? Per definitie benepen, gefrustreerd, hun huid gelift, hun voeten gepropt in pumps, hun handen om hun tas geklemd. En hun dochters? Die worden geen haar beter.’

Nee, zo is ze niet. Zo zal ze niet worden. Hoewel…?

Schnecks korte, snelle zinnen voeren je mee: elf jaar waren de meisjes, Colombe en Héloïse, toen ze elkaar ontmoetten. Meer dan voor de opwarming van de aarde, de toekomst van de wereld, interesseerden ze zich voor de liefde. In hoog tempo vliegen drieënveertig jaar van hun leven voorbij. Huwelijk, kinderen, teleurstelling, overspel, scheiding, dood. Het leven dat ooit zo gemakkelijk leek, blijkt knap eenzaam – ook als Colombe, zoals in het derde en laatste deel, een oude vlam tegenkomt, met wie ze op de basisschool heeft gezeten. Wat eerst een nieuwe liefde leek, wordt een paar weken later alweer afgeserveerd. Ze houdt er een passie voor zwemmen aan over: in het water kan ze de onzekerheid en verlatingsangst, die ze permanent met zich meedraagt, achter zich laten.

Schneck beschouwt alles in deze autobiografische memoirreeks met een soort blije melancholie, een ontroerende eerlijkheid die je raakt. Het leven is een aaneenschakeling van toevalligheden, waar je in wezen geen enkele invloed op hebt. Alles verdwijnt, de paradijselijke jeugd, de verwachtingen van eeuwige liefde, en de dood gooit roet in het eten als het om de vriendschap gaat. Wat blijft is de zonnige vrolijkheid van scholieren in het Jardin du Luxembourg.