Een uitgever die zich schuldig maakt aan #MeToo-praktijken: kun je daar bevriend mee blijven?

Mary Gaitskill Een misbruikende uitgever valt na jaren eindelijk uit de gratie. Deze novelle reflecteert op de morele aardverschuiving die #MeToo was, en laat de lezer worstelen.

De eerste keer dat Margot en Quin elkaar ontmoeten, solliciteert zij als assistent-redacteur bij de prestigieuze New Yorkse uitgeverij waar hij werkt. Het is een ongemakkelijk gesprek: de Britse dandy Quin vraagt ongepaste dingen, zoals of Margot een vriend heeft, en hij heeft kritiek op haar stem.

Enige tijd later – Margot heeft inmiddels successen geboekt als redacteur – treffen ze elkaar opnieuw. Dit keer gedraagt Quin zich minder vijandig. In een restaurant roept hij verrukt uit dat haar stem nu veel krachtiger is. ‘“Je spreekt rechtstreeks vanuit je klit!” En opeens greep hij me tussen mijn benen, alsof het de normaalste zaak van de wereld was.’ Margot reageert adequaat op dit onthutsende gebaar, alsof het inderdaad de normaalste zaak van de wereld is: ‘“NEE!” zei ik, en ik duwde mijn hand in zijn gezicht, met de handpalm naar voren, als een verkeersagent.’ Het werkt, Quin trekt zich geschrokken terug; ‘zelfs paarden gehoorzamen meestal als je je hand zo voor hun hoofd houdt’.

Dit is het (eigenaardige) begin van een decennialange, innige vriendschap tussen de twee, die overeind blijft wanneer Quins naam opduikt op een lijstje namen van ‘misbruikers’ uit de uitgeef- en mediawereld, dat online circuleert. Honderden vrouwen hebben de lijst ondertekend. Het kost Quin zijn baan, en de meeste van zijn vrienden durven niet meer met hem gezien te worden. Behalve Margot.

Dit is lust, een novelle van Mary Gaitskill, werd voor het eerst gepubliceerd in The New Yorker in 2019, tijdens de hoogtijdagen van de #MeToo-beweging, en is nu in vertaling verschenen van Ineke van den Elskamp. Het verhaal noemt #MeToo niet letterlijk, maar het is duidelijk dat Gaitskill een reflectie wil bieden op die morele aardverschuiving.

Het verhaal wisselt in perspectief tussen Margot en Quin, die terugkijken op de val. Aan criminele vergrijpen heeft Quin zich nooit bezondigd, maar hij heeft het een hoop vrouwen wel ongemakkelijk gemaakt. Hij vraagt aan een vrouw die hij amper kent waar ze aan denkt als ze masturbeert. Bij een jonge, nieuwe collega raakt hij een tepel aan in een pashokje. Hij omringt zich door jonge vrouwen – vaak collega’s of schrijvers – met wie hij in korte tijd een hechte vriendschap begint, waarbij hij steeds de rol aanneemt van de vaderlijke adviseur. De vrouwen lijken de hulp zelf op te zoeken en laten zich graag door hem vleien en bewonderen, maar als #MeToo begint slaat de communis opinio om. Plots krijgt zijn gedrag een andere culturele en morele betekenis.

Gaitskill laat de lezer worstelen met wat we van de situatie moeten vinden. Quin lijkt eerder onhandig en paternalistisch dan een roofdier; zijn waarden komen uit een tijd waarin individualisme en vrijheid van denken hoger werden aangeslagen dan veiligheid en consent. Margot vraagt zich af: ja, hij heeft mensen pijn gedaan, maar ‘moest hij zo volledig en totaal vermorzeld worden?’ Is de afrekening in verhouding tot zijn daden?

Gaitskill, die in de jaren tachtig naam maakte met intrigerende verhalen over masochistische vrouwen, neemt zelf geen standpunt in, en het is die morele complexiteit die Dit is lust lezenswaardig maakt. De auteur vraagt ons niet om partij te kiezen in een publiek debat. Ze is bovenal geïnteresseerd in de vraag hoeveel een vriendschap kan dragen, wanneer iemand publiekelijk uit de gratie valt. De kracht van die vriendschap komt echter niet helemaal uit de verf, omdat je Margots fascinatie voor Quin niet helemaal meevoelt. Wat maakt Quin nou echt zo onweerstaanbaar, dat je nog vrienden kunt worden na die eerste ongewenste graai?

09-09-2022 Persis Bekkering