Drie zomers

‘Die zomer hadden we grote strooien hoeden gekocht’, luidt de eerste zin van Drie zomers van Margarita Liberaki (1919-2001). De Griekse titel van de oorspronkelijk in 1946 verschenen roman laat zich vertalen als ‘De strooien hoeden’, maar met de huidige titel is ook niets mis, want het is een dromerig, zonnig boek. Het gaat over drie zussen die hun zomers doorbrengen in Kifisiá, nu een chique wijk van Athene, toen de landelijke omgeving van de hoofdstad, waar gefortuneerde families hun buitenverblijf hadden. Wanneer is ‘toen’? Dat blijft vaag. Liberaki schreef haar roman in 1945, maar naar de oorlog vinden we geen enkele verwijzing; laten we het erop houden dat het verhaal zich kort voor de oorlog afspeelt. Drie zomers is een modernistische ontwikkelingsroman, niet de binnen- en buitenlandse spanningen staan centraal, maar het bewustzijn van de opgroeiende Katerina. Wat gebeurt er onder háár strooien hoed?

In de eerste zomer is Katerina 16, haar zussen Infanda en Maria zijn respectievelijk 18 en 20. Ze wonen in een groot huis met een tuin, midden tussen de velden, met hun moeder, grootvader, artistieke tante Tereza en de dienstmeid Rodía. Vader en moeder zijn gescheiden na overspel van eerstgenoemde; hij woont in Athene en de zussen zien hem alleen op zondag. Katerina is de ik-verteller, maar het opmerkelijke is dat ze niet alleen vertelt wat ze menselijkerwijs kan weten, maar zich soms het perspectief van anderen toe-eigent; zo vergezelt ze als een alwetende verteller haar zus Maria wanneer deze, in een prachtige scène, voor de eerste keer seks heeft. Overigens staat Katerina bekend als iemand die er onbekommerd op los fantaseert; de lezer doet er goed aan dat in het achterhoofd te houden.

De eerste zomer staat in het teken van Maria’s huwelijk met Mários, de zoon van het echtpaar Parigoris dat verderop woont, en Katerina’s beginnende verliefdheid op David, een andere welgestelde jongeman uit de omgeving. De tweede zomer wordt gedomineerd door Maria’s zwangerschap en Katerina’s eerste kus; in de derde zomer doet Katerina een verrassende ontdekking en moet ze in zake David een besluit nemen. En Infanda dan, de mooiste van de drie zussen? Zij lijkt onder de invloed te staan van tante Tereza, die na een traumatische ervaring mannen op een afstand houdt.

Het hoofdthema is de manier waarop de vrouwen in de familie, te beginnen met ‘de Poolse grootmoeder’ die haar hart volgde en daarmee een schandaal veroorzaakte, laveren tussen vrijheidsdrang en een maatschappelijk aanvaarde rol. De vrouwelijke personages zijn gelaagd en boeiend; de mannen worden minder uitgewerkt. De grote aantrekkingskracht van het boek ligt in de stijl. Katerina’s vertellen is een aanstekelijk mengsel van scherpe observaties en kinderlijke uitweidingen, humoristisch en van de hak op de tak, goedmoedig in haar onbetrouwbaarheid, een impressionisme dat de zomer oproept: ‘Je moest eens zien […] dat op heel hete dagen, wanneer je op de stenen rand van het waterbassin gaat liggen en de ogen sluit en dan weer opendoet, er duizenden kleine zonnen voor je ogen dansen en dat het water trillend en goudkleurig tegen de stammen van de dennenbomen eromheen weerkaatst, almaar door, als golfjes achter elkaar aan […]’. Geen wonder dat zonaanbidder Albert Camus een bewonderaar van Liberaki was.