Het intieme leven

‘Kijk haar gaan, onze heldin, met korte boogsprongen over het veld van misticanza, distels en cichorei snellend terwijl de honden blaffend om haar heen rennen.’ Honden en de natuur (en eten) blijken constanten in Het intieme leven, het nieuwe boek van de Italiaanse schrijver en regisseur Niccolò Ammaniti (1966). Of het goed afloopt met de gevluchte heldin is de vraag; Ammaniti volgt de 42-jarige Maria Cristina Palma precies een week en in die dagen ontvouwt zich haar leven.

Ze is door een tijdschrift uitgeroepen tot de mooiste vrouw van de wereld, zelfs haar voetboog à la Barbie wordt geroemd en als je haar tegenkomt kun je geen woord meer uitbrengen. Om het beeld van de schoonheid van Maria Cristina te verlevendigen, zei Niccolò Ammaniti in een interview met het tijdschrift Maremosso dat het is als met het Frans-Italiaanse model en zangeres Carla Bruni of actrice Monica Bellucci bij wie hij, toen hij haar voor het eerst ontmoette, niet meer zichzelf kon zijn. Dan komt Bruni in haar hoedanigheid van presidentsvrouw (van Nicolas Sarkozy) het dichtst bij Maria Cristina in de buurt, want het romanpersonage is ook ex-model en getrouwd met Domenico Mascagni, de (fictieve) minister-president van Italië. En waar van Bruni twee maanden na haar huwelijk een naaktfoto opdook, ontvangt Maria Cristina een compromitterende video van een vriend van vroeger. Die zou een bom kunnen leggen onder de centrum-linkse regering van haar man.

‘Nu kan ik me voorstellen, beste lezer’ – zo onderbreekt Ammaniti zelf ook af en toe zijn verhaal om iets te vertellen dat zijdelings met het verhaal te maken heeft – dat u denkt dat het hier gaat om een detective. Maar nee, deze aantrekkelijke psychologische roman is veel meer dan dat; Ammaniti beschrijft zeven dagen uit het leven van de premiersvrouw, waarmee hij tegelijkertijd een beeld schetst van onze maatschappij; wie het boek over honderd jaar leest, krijgt een subliem beeld van het leven anno 2022 in Italië, in Europa zelfs. Die tijdgeest betreft een politiek zonder idealen, politici die op de socials zitten om stemmen te winnen, de negatieve rol van complotdenkers tot en met Italiaanse omkoopschandalen aan toe. Ook het mondaine leven van BN’ers die zich voornamelijk met winkelen en Thaise massages lijken bezig te houden, wordt waarachtig en confronterend tegen het licht gehouden.

De schrijver stelt dan wel nadrukkelijk dat elke gelijkenis met bestaande personen of plaatsen op louter toeval berust, de gelijkenissen liggen er af en toe dik bovenop. Zoals met de ‘Belgische minister van Handel Wim Claes’ die pizza ‘mag’ bakken met de vrouw van de premier. Zijn vrouw als lokmiddel, geeft de premier toe – hij heeft de stem van de Belgische minister nodig voor een stemming in Europa. Een verwijzing naar de Belgische minister van Economische zaken Willy Claes die in de jaren tachtig betrokken was bij het Agusta-omkoopschandaal? De keuze de waarheid te benaderen, geeft Het intieme leven bijna iets historisch, al lijkt het vooral bedoeld als geestige omlijsting van het verhaal.

Vijf kilo puur gietijzer

We dwalen af, want het gaat natuurlijk om Maria Cristina. Ammaniti omschrijft haar telkens met nieuwe bijvoeglijk naamwoorden of hij vat haar veelbewogen leven samen in één zin: ‘Van gelukkig, klein meisje tot wees, van een puber in een residentiële compound tot atleet, van tutje uit Parioli tot echtgenote van, tot weduwe van, tot moeder van’. We leren haar kennen als een ronduit naïef schepsel dat het liefst zou willen shoppen in de uitverkoop en in zeven sloten tegelijk loopt. Maar hoe of waarom ze dat doet wordt dag na dag begrijpelijker: deze vrouw is meer dan een barbiepop.

Wat de vrouw van de premier er zelf allemaal van vindt, is in duister gehuld, want over haar gevoel praat ze (nog) niet. Ja, ze vergaat van de pijn als haar personal trainer op de eerste dag een halter van ‘vijf kilo puur gietijzer’ op haar rechter grote teen laat vallen. De teen wordt dikker en dikker, maar moet nog diezelfde avond in de pump, omdat ze het feest van de hoteliers niet wil missen. Erover klagen doet ze alleen tegen zichzelf. Door te kiezen voor een vrouw als hoofdpersoon, raakt Ammaniti naast de politieke ook maatschappelijke en vrouwonvriendelijke tendensen van deze tijd. Hij laat Maria Cristina de giftigste verwensingen op sociale media verduren, hij laat haar strubbelen met het ouder worden en die teen wordt ook nog eens blauwer en blauwer. Het dieptrieste verhaal over een #MeToo-ervaring toont hoe geëngageerd Ammaniti is.

De dertienjarige atlete Maria Cristina scheurde haar kruisband van haar rechterknie. Haar grootvader regelde dat ze werd geopereerd door ‘Professor M.’, de allerbeste orthopeed van Rome, die als ‘patroonheilige van de gebroken atleten’ ook vooraanstaande voetballers en tennissers opereerde. Na de operatie moest ze keer op keer naar de ‘gelikte kliniek op een met pijnbomen begroeide heuvel die uitkijkt op de Via Olimpica’ – het is dat naast personen ook plaatsen op louter toeval berusten, anders kun je hierop één op één de privékliniek in Rome leggen waar voetballers als Memphis Depay aan hun knie werden geopereerd.

Wat Maria Cristina daar overkwam, heeft niets met voetbal te maken. ‘Ze liep de behandelkamer binnen en de chirurg zei tegen zijn secretaresse dat hij niet gestoord wilde worden.’ Het meisje kwam voor haar knie, maar ‘de kreeft met zijn scharen’ nam haar hele lichaam. De beschrijving van hoe de professor haar in zijn greep kreeg, hoe Maria Cristina deze ervaring met niemand kon delen, grenst aan het onvoorstelbare en toch weet Ammaniti de hel die Maria Cristina ‘verstijfd als een bevroren stokvis’ moet hebben doorstaan, indrukwekkend te verwoorden.

Ammaniti maakte aan het begin van zijn carrière deel uit van de zogenaamde ‘jonge kannibalen’, die de Italiaanse literatuur opschudden met gewelddadige en tegendraadse literatuur waarbij de lezer verward achterbleef. De wreedheid is minder geworden, al hangt er ook een zwarte wolk boven zijn voorlaatste roman Anna , over een meisje op Sicilië waar een onbekend virus alle volwassenen doodt. Ammaniti choqueert graag of zet lezers op het verkeerde been.

Mensonterend

Naast Wim Claes en Professor M. zijn er nog genoeg anderen die deel uitmaken van het gemangelde bestaan van ‘de vrouw van de premier’. Ze laveert tussen ‘vrouw zijn van’ en het zoeken naar het waarom van de video. Die zoektocht wordt in die zeven dagen langzaam afgepeld. Laag voor laag, of die nu politiek of maatschappelijk, pornografisch of mensonterend is, het verhaal over de atlete die vrouw van de minister werd dendert voort. Langs autoweggetjes, nevelige duinen – de natuur staat voor vrijheid – en pas als de uiteindelijk zwart geworden nagel losgelaten heeft, is er een onverwachte ontknoping – wat dan ook weer Ammaniti eigen is. Hij zet ons wederom op het verkeerde been en dat is voorbeeldig gelukt.