In de schaduw van de eik

Er is een dag geweest waarop Nicolae Ceausescu maar liefst 24 bruine beren omlegde. Erg heldhaftig ging dat er overigens niet aan toe. Nadat de Roemeense communistische leider zijn komst naar een beerrijke streek had aangekondigd, gaven de bewoners de beren wekenlang flink te eten om ze daarmee tammer te maken. En toen, nadat Ceausescu zich per helikopter naar het betreffende bos had laten vervoeren, dreven tientallen mannen de beren met veel stampij naar een bepaald punt, alwaar Ceausescu ze vanaf een hoge toren als een bezetene begon af te knallen. Hij was niet snel tevreden, een handjevol dode beren was niet genoeg. Nadat het laatste schot had geklonken laadde men de beren in een vrachtwagen en werden ze aan de voeten gelegd van mevrouw Ceausescu, die even verderop in een hutje de verrichtingen van haar man af had zitten wachten. Ze bekeek de beren. Knap hoor, Nicolae, wat een echte kerel ben je toch.

Ik las het verhaal op de website van The Atlantic (‘The Bear Slayer’) nadat Stefan Popa in zijn nieuwste roman melding had gemaakt van Ceausescu’s bizarre tijdverdrijf. De Roemeens-Nederlandse Popa behandelt in In de schaduw van de eik op geheel eigen wijze het populaire thema van de identiteit, door een in Nederland opgegroeide man met een Roemeense moeder terug te laten keren naar Roemenië. In Nederland heeft deze Alex Petrescu, een tv-kok, te horen gekregen dat hij binnenkort vader zal worden, dat hij kortom definitief wortel zal schieten in de polder. Op het Roemeense platteland begint Petrescu opnieuw en spant hij zich meteen in – je hebt een Nederlandse achtergrond of je hebt hem niet – om een bedreigd oud woud te beschermen.

Het is een roman van de tragikomische snit, waarbij het komische vooral in het hier en nu te vinden is (Petrescu als start-up-Roemeen in Roemenië) en het vooral schrijnend wordt als Popa de levenswandel van Petrescu’s moeder beschrijft. Zij ontvluchtte het Roemenië van Ceaușescu en belandde in Nederland, maar haar zoon zal er langzaam maar zeker achter komen dat ze toch minder zuiver op de graat was dan verondersteld. De passages over de moeder zijn vaak uiterst aangrijpend en het vermoeden is groot dat Popa over haar of over iemand met een vergelijkbare komaf in de toekomst nog een prachtige roman gaat schrijven. Want helemaal trefzeker is zijn pen nu nog niet, vooral in de compositie kan het nog strakker en vooral minder wijdlopig. Een goede roman komt neer op de beheersing van de leestijd.

Superieur dan weer is Popa’s geestdrift en gevoel voor sociale interactie. Personages zijn echt mensen bij hem, geen entiteiten die er alleen maar zijn om het hoofdpersonage dwars te zitten of om een Idee te symboliseren, maar individuen die in een verrukkelijke dynamiek samenzijn, ruziemaken, blikken bier drinken en weer ruziemaken. Het is, ook al zo fijn, niet gauw te gek bij Popa. Blikken bier dus, maar er is er ook een bij die probeert om zich op een dag dood te drinken met koffie. Honderdvijftig kopjes zijn genoeg, las hij ergens. Het mislukt, zoals zoveel in In de schaduw van de eik, maar een prachtverhaal hebben we er aan overgehouden.