Knikkerkoning

De dochter legde het af tegen de drank en drugs

Kira Wuck Met krachtige beelden kon Wuck in haar poëzie goed uit de voeten. In haar eerste, sterk autobiografische roman vertelt ze er ook veel omheen. Schiet ze niet door in haar angst te veel sentiment te tonen?

Een jongen moet voor straf grote lepels sambal eten. Een man rijdt zwart in de tram en geeft een vals adres op als hij betrapt wordt. Een vrouw zuipt tot ze erbij neervalt. En een kind met maar weinig houvast in het leven maakt een dierenbegraafplaats in de tuin, onder meer voor een dode rat die ze op straat vond.

Krachtige beelden zijn het, die Kira Wuck (1978) helder en kort, als een flits in het voorbijgaan, opriep in haar dichtbundels, zoals het succesvolle, meermaals bekroonde debuut Finse meisjes (2012). In haar onlangs verschenen eerste roman Knikkerkoning voert ze deze beelden opnieuw op, maar nu in een uitvoeriger context. Het zijn haar vader, die sambaljongen, nogmaals haar vader, de zwartrijder, haar aan alcoholverslaafde moeder en zijzelf: het rattenmeisje. In deze roman wordt maar weinig aan de verbeelding overgelaten. Van meet af aan weet je hoe het zit, en begrijp je ook waar het zo ongeveer heengaat, en waarom precies. Het teveel aan context doet af aan de kracht van de beelden. Er valt niets te raden.

Wuck eert haar vroeg overleden ouders met dit boek, dat meer een persoonlijk monumentje is dan een roman. Elk oordeel, maar ook elk gevoel, is nadrukkelijk buiten de tekst gehouden, het is voornamelijk een beschrijving. Van de moeilijke jeugd van haar moeder, een verstikt Fins meisje dat ontsnapt aan haar bedillerige moeder door de wijk naar Amsterdam te nemen. Van de afschuwelijke kindertijd van haar vader, zoon van een getraumatiseerde Indische vader die zijn kroost mishandelt. En uiteindelijk ook van haar eigen jeugd. Haar alter ego heet Jane. Achterin staat onder een fotootje van een gezin: ‘Kira (Jane), Otto en Anne, Helsinki 1984’. Van verdichting lijkt geen sprake.

Misbruikt en verneukt
In het eerste deel van het boek, dat gaat over de kindertijd van haar ouders, laat Wuck er geen twijfel over bestaan dat zij niet anders konden dan uitgroeien tot gemankeerde volwassenen. Vooral haar moeder was, na een getroebleerd bestaan als losgeslagen hippiemeisje in Amsterdam van de jaren zeventig, meer met zichzelf, drugs en drank bezig dan met haar dochtertje. Zwervend van kraakpand naar kraakpand werd ze op jonge leeftijd misbruikt en verneukt, hetzelfde gold voor de vader, die als puber ook van huis was weggevlucht. In het laatste, derde deel over Wuck zelf lijkt ze er de nadruk op te willen leggen dat het toch heus, echt, ondanks alles wel leuke mensen waren. Ook al brengen ze haar, het dochtertje, aldoor in problemen.

Autobiografisch schrijven vereist distantie, waardoor er een verhaal kan groeien uit, en op, herinnering. In Knikkerkoning is de toon die van een feitenrelaas, registrerend, opsommerig. Wuck lijkt doorgeschoten in haar angst te veel sentiment te tonen; maar nu zijn de emoties van de hoofdpersonen nauwelijks invoelbaar. Ze geeft ook dikwijls hinderlijk duiding aan haar eigen vertelling, in zinnen als: ‘Anne begon te beseffen dat ze haar talenten had verspeeld. De hoge verwachtingen die men al vanaf haar geboorte van haar had gehad, kon ze onmogelijk inlossen.’ Wuck vertelt te veel, en daarmee uiteindelijk juist te weinig.

2021-02-05 Judith Eiselin