Vol walging verlaat hij het kunstwereldje

Debuutroman De kunst en de realiteit overlappen elkaar wel vaker in Maximes obsessie, het debuut van de Vlaamse schilder Robert Devriendt (1955).

Het is op een feestje dat er een abrupt einde aan het schildersbestaan van Maxime komt. Observerend stapt hij rond in de woning van een Berlijnse kunstverzamelaar. De tafel met champagne, oesters, kaviaar en ‘een hertenkalf aan het spit’ is er niet om genuttigd te worden, maar is een installatie, een hedendaags, van bloed druppend stilleven. Even verderop is er nog meer kunst: video’s en foto’s vol ‘stervende aidslijders en humanitaire rampen’. ‘Vooral dat laatste was de specialiteit van de verzamelaar.’ Maar dan meldt een gesluierde vrouw zich bij de voordeur van het pand: ze keek door een raam naar binnen en herkende op één van die foto’s haar vernietigde woning in het land waar ze tot voor kort woonde. Gedecideerd wijst de verzamelaar de ontzette vrouw en haar twee kinderen de deur – waarschijnlijk omdat ze op het punt staan de sfeer van de bijeenkomst te vergallen. Maxime vlucht na dit tafereel naar de wc, bekijkt zichzelf in de spiegel en besluit ‘vol walging’ – een literair woord bij uitstek – om het kunstwereldje voorgoed de rug toe te keren.

De kunst en de realiteit overlappen elkaar wel vaker in Maximes obsessie, het debuut van de Vlaamse schilder Robert Devriendt (1955). Met een morele achtergrond, zoals hierboven, maar vaker nog esthetisch: Maxime mag zijn kwast dan hebben opgeborgen, zijn ogen blijven de ogen van een schilder. Overal ziet hij beelden die hem aan een kunstwerk doen denken, reeds bestaand of nog te vervaardigen. En hij cultiveert die blik. Want inmiddels leeft hij teruggetrokken in een boshut, waar hij met regelmaat via advertenties mensen uitnodigt om te komen poseren. Hij schildert zijn modellen voor een dag alleen niet, hij bekijkt ze. Ik hoop dat dit niet te pretentieus klinkt, maar de momenten hebben in elk geval voor een deel te maken met het bevriezen van de tijd of met een poging om te conserveren wat onherroepelijk in een urn of kist zal belanden.

Flinke vleug erotiek
Andere personages versterken de thematiek, vaak via hun eigen beroep: Maximes buurman is een taxidermist en hij aast eveneens op de ideale bevriezing van een mens of dier. De kasteelheer op wiens erf Maxime woont laat af en toe toneelspelers langskomen die hij dan aanwijzingen geeft bij het opzetten van de decors. Men schikt en men keurt.

Men wíl ook in een schikking terechtkomen en gekeurd worden: Edith, die als een soort 21ste-eeuwse Emma Bovary door de roman fladdert, is een verveelde echtgenote van een notaris die smeekt om nog eens door Maxime te worden bekeken. Maximes obsessie ruikt naar de dood, maar een flinke vleug erotiek zit er ook aan.

Dat het wat leutig en plotterig wordt op den duur maakt duidelijk dat Devriendt het ambacht om een volledige roman te vullen nog niet helemaal beheerst. Maar hij schrijft meerduidige, spitse scènes en hij kan secuur kijken als geen ander – wie weet omdat hij dat als schilder reeds gewend is te doen. Bovendien splitst hij je de ongemakkelijke overtuiging in de maag dat iedereen nagebootst wil worden (vanitas), maar dat de massale culturele mimese, die traditie om alles wat waarde of kracht vertegenwoordigt te dupliceren en daarmee te verwateren, ons uitholt en tot woede drijft. Het idee rond te lopen in een wereld waarin je bij voortduring een oor aangenaaid wordt.

21-05-2021 Sebastiaan Kort