Mijn mannen

Als een gruwelijke heks die ze met een vlammenwerper zouden moeten bestrijden, zo komt Belle Gunness op je over als je voor het eerst over haar leest op Wikipedia. De in 1859 geboren Noorse emigreerde op jonge leeftijd naar de VS en vermoordde daar, al lopen de schattingen uiteen, veertien mannen en een vrouw – meestal uit haar directe sociale omgeving. Het motief? Nou, zoals het er dan zo stellig kan staan op zo’n site: geld, het zou haar te doen zijn geweest om het innen van vaak net afgesloten levensverzekeringen. Eerst dacht men dat Gunness bij een brand in 1908 om het leven was gekomen, maar later begon het getwijfel, want dat verbrande, onthoofde lijf zou ook net zo goed aan een andere vrouw kunnen toebehoren. Was Gunness ontkomen en leefde zij daarna nog vele jaren? Waarin zij gewoon doorging met moorden? Men weet eigenlijk niet zo veel van deze ‘Lady Bluebeard’, zoals een van haar bijnamen luidde.

Het is deze vrouw waarover de jonge Noorse schrijfster Victoria Kielland (1985) zich buigt in het net vertaalde Mijn mannen. Kielland las en citeert veel geschreven bronnen in haar roman, maar liet toch vooral haar verbeelding los op Gunness. Hoe kon het zo ver komen? Of zat het er al vanaf kinds af aan in? Pasklare antwoorden levert Kielland niet, maar met waar ze in haar vertelling de nadruk op legt kun je wel uit de voeten. Zo opent het boek met de beschrijving van een 17-jarige Gunness, nog in Noorwegen, die een affaire heeft met een oudere man die ruw het leven beëindigt van het kind dat in Gunness buik leeft. Getraumatiseerd, zo is je indruk, stapt Gunness kort daarna op de boot naar Amerika. Als de man waar je van hield je dit zomaar kan aandoen, wat heb je dan nog voor moois van het leven te verwachten? De reis, de zee, de Amerikaanse steden, de prachtige natuur van het land: Gunness beziet het allemaal door een soort rouwsluier.

Diabolische kant

Er is meer aan de hand. Om niet in haar eentje weg te teren levert Gunness zich uit aan God, aan zijn wil. Tenminste, dat denkt ze te doen. Want hoe ze zich moet redden in dat nieuwe land, zodat ze het er een beetje aangenaam vindt, weet ze niet. En dus roept ze op cruciale momenten God er maar bij en laat ze hem haar influisteren wat er dient te gebeuren – waarmee ze onbewust ruim baan lijkt te geven aan haar eigen diabolische kant. Het is erg knap hoe Kielland op deze momenten vorm geeft aan het bewustzijn van Gunness: ze laat haar handelen of reflecteren op een handeling, maar een beetje alsof er op die momenten iemand of iets anders aan de knoppen zit. Ze is het werktuig van een boosaardige god.

Mijn mannen is in Noorwegen en daarbuiten inmiddels flink bejubeld. En het is ook een indrukwekkende roman, maar daar moet je hem wel de tijd voor geven. Het is namelijk net alsof Kielland tijdens het schrijfproces beter heeft leren schrijven: in de eerste honderd pagina’s ramt ze wel erg nadrukkelijk op het orgel. In een enkele alinea lees je dan dat ‘alles weer opwelde’ in Gunnes, denkend aan Mads zijn ‘hete kussen’ op haar rug, dat ze daardoor ‘sterretjes voor haar ogen’ zag, dat hij zo’n ‘oneindig warme huid’ had, dat ze hem nu dan ook ‘met elke vezel van haar lichaam mist’, dat goddank nog ‘niet alles’ van hem is verdwenen omdat er nog een haar van hem aan de badkamermuur zit. Het roeptoetert maar door, taal uit de Bouquet-reeks. Kielland is lang te bang om geen indruk te maken.

Mijn mannen is dus eerder het boek van een meester in wording. In de laatste helft schrijft Kielland veel subtieler en gelaagder, iets wat je bijvoorbeeld ook merkt aan de dramaturgische keuzes, waarmee ze het zichzelf niet makkelijk maakt, maar daardoor juist kan laten zien wat ze aan kan. De hooggevoeligheid van Gunness snijdt dan door je ziel en je raakt er dan echt van overtuigd dat er een te groot hart in deze vrouw zat.