Treurzang voor een thuisland

Hij eet in de restaurants waar Trump kwam, bezoekt casino’s en krijgt torenhoge schulden

Ayad Akhtar Een cardioloog raakt gefascineerd door Donald Trump en begint zijn leven na te apen. Deze slimme roman van Ayad Akhtar mixt fictie, memoir en essay.

Als in 1993 op een ochtend Donald Trump aan het golfen is, voelt hij iets in zijn borst. Hij gaat op zijn golfkarretje zitten en heeft een poëtische gedachte: het was ‘alsof mijn hart heen en weer geramd werd binnen in die grote lege trommel’. De cardioloog die deze omschrijving hoort, krijgt dermate veel sympathie voor de zakenman, dat hij in 2016 op hem stemt bij de presidentsverkiezingen.

Hoewel geloofwaardig is het verhaal verzonnen. Ayad Akhtars roman Treurzang voor een thuisland heeft veel kenmerken van een memoir waarin het personage Akhtar veel overeenkomsten vertoont met de auteur. Het geheel speelt zich af tegen een decor van een Amerika waar Obama’s overwinning slechts een symbolische bleek te zijn, waardoor het land alleen maar ‘versneld’ wegzakte ‘tot een bedrijvenautocratie’, waar ‘de stemming hobbesiaans was: boosaardig, bruut en nihilistisch’.

Het duurde even voordat er weer een roman verscheen waarin Trump voorkwam. Goede fictie over Trump boden romans die over hem gingen, maar waarin hij niet voorkwam (Barbara Kingsolver, Ben Lerner). De Amerikaans-Pakistaanse Akhtar voegt er een mooie variant aan toe: een verhaal dat hij met non-fictie-elementen aankleedt. Immers: als fictie als wapen weinig effectief is tegenover leugens, moet je het anders aanpakken: wie in romans een afspiegeling van de tijd wenst, heeft aan Treurzang een goede.

Hebzucht
De cardioloog, de vader van de verteller Akhtar, behandelt niet alleen Trump, hij bewondert hem zozeer dat hij hem na-aapt: hij eet in de restaurants waar Trump kwam, bezoekt casino’s en krijgt torenhoge schulden. Wat volgt is een verhaal over de gevolgen van ‘het mercantilisme met alle bijbehorende vulgariteit, waarin hebzucht elk moreel besef vervangt’.

De ontwikkelingen van het land hebben ook hun effect op de succesvolle familie Akhtar. Mensen smeken in hun bijzijn om een muur waarmee ‘apen’ als zij buiten de deur worden gehouden. Recensenten kunnen niet uit de voeten met de islamkritiek in een door Akhtar geschreven toneelstuk op Broadway. Nog treuriger is het lot van vader, die in zijn bewondering voor Trump zijn ondergang tegemoet gaat.

Hoewel Akhtar met zijn pessimisme bepaald niet alleen staat, werkt de roman wel omdat die vooral over machteloosheid gaat. Door de mix van fictie, memoir en essay wordt de verharding zowel onontkoombaar als invoelbaar. Of het nu gaat om een rechtszaak – waarin een advocaat maar één getuige oproept, zodat de verdachte op tijd kan zijn voor zijn moslimgebed, waardoor de jury meteen tegen hem is gekant – of om de islamitische vriend die over de ruggen van hele wijken rijk wordt in vastgoed om wraak te nemen op steden die anti-moslim zijn: het leest als een rake analyse in fictie. Als spot en farce falen en de wanhoop zich niet meer laat fictionaliseren, blijft inhoudelijke en vormelijke machteloosheid over.

27-11-2020 Toef Jaeger