Allah 99

Het universum van Allah 99 barst van de bomgordels, heimwee, seks en drugs

Irak In Blasims roman verzamelt een ex-dierenarts verhalen van ontheemden, in een sprekend, speels en gelaagd boek.

Hassan de Uil, voormalig dierenarts, is een blogger met een geheugen dat klinkt als een elektrisch scheerapparaat. Hij komt uit Irak en belandde via smokkelroutes en verdere omzwervingen in Finland. Net als zijn schepper, schrijver Hassan Blasim (1973). Door het scheerapparaat van zijn geheugen heen verzamelt De Uil voor op zijn blog verhalen van anderen – een saunaliefhebber in Finland, een dj in Berlijn, een schilder in Brussel, een sapverkoper in Bagdad. Allemaal in meer of mindere mate ontheemd, vluchtelingen, immigranten – niet zelden dankzij zelfmoordterroristen of autobommen.

‘Allah 99’ slaat op de 99 namen van Allah, eigenschappen van God of zijn profeten (en, zou je blasfemisch kunnen constateren, van een aantal geïnterviewden). De blog wordt sinds de vluchtelingenstroom naar Europa rijkelijk gesubsidieerd door Finland. De Uil, dan weer cynisch, dan weer lollig, constateert: ‘Misschien, dachten ze ineens, hadden migranten en vluchtelingen wel een stem of een gezicht, misschien hadden ze wel een verhaal te vertellen.’

De Uil, Blasim, weigert zich vast te leggen in een logische vertelvorm. De blog bestaat uit interviews – regelmatig blijkt dat de interviewer (De Uil) met zijn vragen de verhalen vormgeeft, stuurt, verzint. Soms zijn de geïnterviewden dood (‘ik ben namelijk van mening dat doden nog steeds het recht hebben om verhalen te vertellen en grapjes te maken’), soms interviewt De Uil zichzelf. Eén keer gaat hij zelfs dood: ‘ik zet mijn koptelefoon op’, zegt hij, ‘verlaat het Bagdadhuis en dompel mezelf onder in Olafur Arnalds ‘Living Room Songs’. Ik loop in mijn eentje naar de rivier. Ik verdrink en Arnalds kamer verdrinkt met me mee.’

Hysterische leeservaring
Al die losse verhalen leveren een ietwat hysterische leeservaring op. Een plotloos, vreemd boek. Wel vormen de mails van een vertaalster aan De Uil een rode draad – zij is ziek, wil en kan niet stoppen met schrijven, en hij kampt met een writer’s block. ‘Ik weet niet zo goed wat een verhaal is’, zegt hij in een van de zelfinterviews: ‘Als jongen heb ik God vaak om levenservaring gesmeekt, in de hoop dat ik daardoor een betere schrijver zou worden. Maar het leven is te ver gegaan en heeft me vermalen, gekneed, gebakken, opgegeten en uitgescheten. […] Zo erg dat ik inmiddels geen onderscheid meer kan maken tussen mijn echte leven en mijn verbeelding. Ik twijfel er niet aan dat elke dag die voorbijgaat tegelijkertijd een waar en een onwaar verhaal is.’

Voor liefhebbers van een plot komt de traktatie pas tegen het einde, als blijkt waarom de raadselachtige vertaalster en De Uil contact hebben. Haar mails gonzen van de literaire citaten, vele van de filosoof Emil Cioran. Een van de werken die ze vertaalt is Geboren zijn is ongemak. Zelf is ze ook niet bepaald het zonnetje in huis: ‘Natuurlijk heb ik al eerder ontdekt dat het leven kort is, maar die ontdekking van destijds snijdt nog steeds als een scherp mes door dit broze bestaan dat om duistere redenen voor ons is uitgekozen.’

Duister is het zeker, dit universum van De Uil. Het barst van de bomgordels, heimwee, seks, drugs, verliezen. ‘Haat, bekrompenheid en onbegrip vormen een spoor dat van Bagdad naar Helsinki loopt.’ De verteller is te moe voor oeverloze discussies ‘over Irakezen die zijn achtergebleven en hier hebben geleden, en zij die zijn gevlucht en in een vreemd land hebben geleden. Tussen sjiieten en soennieten, tussen Koerden en Arabieren, […] tussen “God is groot” en “God is klein”.’

Fulmineren over de invasie
Vaak observeert De Uil slechts, schijnbaar zonder oordeel, zonder blijk te geven van emotie zoals wanneer hij vertelt over een Fin die op het ene moment vriendschappelijk met hem omgaat, en dan weer kwaad is en op een nationalistische partij gaat stemmen.Het is droog, soms te droog, hoewel dat misschien van levensbelang is naast al het donker.

Het sterkst is Blasim fulminerend, opsommend: ‘Met de invasie van de Amerikanen in Bagdad eindigde de economische blokkade en stroomde alles het land weer binnen: moordbrigades, wapens, tanks en internationale oliebedrijven; voedselfabrieken, auto’s, medicijnen, sigaretten en alcohol; terreurorganisaties, bomauto’s en maffiabendes; slogans voor democratie, vrouwenrechten en gelijkheid; sektarische, ideologische en extremistische groeperingen… Alles stroomde het land binnen, behalve de vrede, die bij de deur bleef dralen en niet wist of ze binnen moest komen.’

Sprekend is Allah 99 ook, soms ronkend. Een taxichauffeur die altijd huilt ‘was als een wolk die uit de hemel is verstoten. Een wolk waarin purperrode spinnen raasden.’ En speels, alsof de auteur het niet kan laten. Zo zegt De Uil in een zelfinterview, na een ontmoeting met een vreemde: ‘Misschien vindt u het leuk om iets van mij te lezen. Ik heb een verhaal geschreven dat “Het meer van de uil” heet. Ik denk dat we elkaar in dat verhaal in een café hebben ontmoet.’ Gekmakend, zo’n rare fictie-op-fictie-op-fictie-spiraal, zo nu en dan lichtelijk vermoeiend, en evenzo intrigerend.

20-08-2021 Roos van Rijswijk