Het hyperkapitalistische, ultragewelddadige universum in Nana Kwame Adjei-Brenyah’s debuutroman Chain-Gang All-Stars doet denken aan wat filosoof Achille Mbembe omschrijft als ‘necropolitiek’. Necropolitiek (‘necros’ is Grieks voor ‘dood’), een fenomeen specifiek voor onze laatkapitalistische tijd, gaat over de macht om te besluiten wie mag blijven leven en wie er moet sterven. Necromacht, schrijft Mbembe, vertroebelt de grenzen tussen verzet en zelfmoord, offer en verlossing, martelaarschap en vrijheid. Een van de drijvende krachten achter necropolitiek is racisme.

En dit is hoe dat eruitziet in Adjei-Brenyah’s grimmige verbeelding: wie een gevangenisstraf uitzit wegens moord, kan zich opgeven voor ‘SPEL’, het Strafrechtelijk Programma voor Entertainment door Langgestraften. SPEL organiseert een gladiator-achtig toernooi, dat commercieel wordt uitgemolken als reality-tv-concept, waarin strijders (‘Schakels’) op elkaar worden losgelaten in een arena. Je wint als je de tegenstander uitschakelt en de dood in stuurt. Supersnelle dronecamera’s brengen de gevechten haarscherp in beeld. Alle gruwelen ten spijt is dit mediaprogramma, Chain-Gang All-Stars genaamd, een megasucces. De Amerikanen zijn massaal verslaafd aan het spektakel, waarbij de Schakels vierentwintig uur per dag worden gevolgd.

Chain-Gang All-Stars is een epische, breed opgezette vertelling, waarin talloze personages een stem krijgen. Twee vrouwelijke actiehelden staan centraal. De onverslaanbare Loretta Thurwar, die nog enkele wedstrijden te gaan heeft voor ze, als ze het haalt, ‘eervol ontketend’ wordt: ze zal haar vrijheid verkrijgen. En haar geliefde Hurricane Staxxx, die in dezelfde ‘keten’ zit. Schakels van dezelfde keten vormen een team, die niet tegenover elkaar in de arena worden geplaatst. Maar vlak voor Thurwar haar laatste wedstrijd speelt verandert SPEL de regels: er mogen niet langer twee Schakels met dezelfde rang in één keten spelen; Staxxx en Thurwar moeten het tegen elkaar opnemen. In de slotscène van het boek gaan de twee geliefden elkaar op volle kracht te lijf.

Bestseller

De jonge schrijver Adjei-Brenyah, die in 2018 al een bestseller schreef met de verhalenbundel Friday Black, neemt veel tijd om de personages uit te diepen. We volgen ze op verschillende manieren – door de ogen van fans, camera’s, de Raad van Bestuur van SPEL, of door hun innerlijke monoloog zelf. Eerst met name in de arena, waar ze met hun monsterlijke hamer genaamd Hass Omaha of zeis LiefdesList de schedels van hun tegenstanders verbrijzelen. Adjei-Brenyah is op zijn best wanneer hij de vele gevechten beschrijft. Hij zet de choreografie tot in details uit, in steeds nieuwe variaties: ‘Op slechts enkele centimeters van haar zij schoten de twee knuppels door de lucht, met de kille, vervaarlijke vaart van een slaghout dat een effectbal mist. Staxxx bleef wentelen, met haar mes schuin naar de grond gericht waardoor het in zo’n ongenadig snelle flits de hele wereld achter haar wegmaaide dat Bear pas besefte dat hij van zijn rechterbeen was ontdaan toen zijn zware lijf op de grond stuiterde.’

Maar na verloop van tijd (het boek is bijna 450 pagina’s) gaan die grote woorden en intense scènes wel een beetje vermoeien. Adjei-Brenyah maakt alles groot, niet alleen de gevechten, maar ook de emoties in de rustpauzes, waarin de hoofdpersonen voortdurend verscheurd worden door schuldgevoelens over al dat moorden, hun passie voor elkaar, en hun talent voor gevecht. Zijn agenda is duidelijk: we moeten kunnen vereenzelvigen met deze moreel excellente personages.

Hij heeft nog een andere, explicietere agenda: de onrechtvaardigheid van het gevangeniswezen aantonen. Het boek is gelardeerd met voetnoten, waarin hij feiten aandraagt over de winstgevendheid van Amerika’s penitentiaire systeem waarvan het merendeel uit private gevangenisinstellingen bestaat, of over hoe onevenredig vaak de doodstraf wordt opgelegd aan zwarte mensen. Dat het Dertiende Amendement in 1865 slavernij verbood, ‘behalve als straf voor een misdaad waarvoor de schuldige naar behoren is veroordeeld.’ Necropolitiek is real, toont hij.

Goede bedoelingen, maar het morele schema onder zijn vertelling is daarmee te eenduidig en vooraf bepaald. Voortdurend wordt ons het ‘ongelooflijke kwaad’ waaraan de Schakels worden blootgesteld ingewreven; het is alsof Adjei-Brenyah de verleiding niet kon weerstaan de troebele grenzen waar Mbembe over spreekt te verhelderen. Daarmee onderschat hij het empathisch vermogen van de lezer, beukt (letterlijk) de kracht van literatuur eruit. Het ambiguë slot maakt gelukkig veel goed, voor de volhouder. Of wacht op de verfilming, want deze bestseller lijkt een lokroep aan Hollywood.