De verslavende nieuwe roman van Auke Hulst is de kroon op zijn oeuvre

Auke Hulst Het is 2032, de dochter van de schrijver is een machine. In een verhaal over mislukte liefdes, abortus en kunstmatige intelligentie, met tijdreizen en een roman-in-de-roman, doet Hulst de lezer duizelen op een slimme, glansrijke manier.

Huppelend trekt een kind de wijde wereld in, ‘haar rugzak hossebossend’ op haar rug, vol levenslust en verkenningsdrift. Vader volgt, met wenken en waarschuwingen, maar toch niet al te bezorgd. Het is de aard van het kind om groot te willen worden. Zijn taak is het haar op te rapen als ze struikelt, haar te leren om het zelf te doen, en uiteindelijk: los te laten. Auke van der Hulst, de hoofdpersoon van de lijvige nieuwe roman van Auke Hulst (1975), De Mitsukoshi Troostbaby Company, weet dit wel, maar slaagt er niet in. Zijn dochter Scottie, die ‘niet kan wachten tot ze zelf groot is’, is en blijft een zevenjarige. Niet vanwege een groeistoornis of een verstandelijke handicap, niet vanwege zijn eventueel extreem verregaande betutteling, maar omdat ze niet echt is. Ze is een ‘denkende, voelende, zelfbewuste machine’ met een geur, een stem, met iets wat sterk lijkt op herinneringen, met een opmerkingsgave en het vermogen verhalen op te dissen, te eten en te drinken, pijn te lijden. Maar niet om op te groeien.

Zelf weet ze dit niet. Maar haar vader weet het wel: hij heeft haar zelf laten maken, uit DNA van zichzelf en een oude geliefde gecombineerd met een sterk staaltje techniek. Dat DNA putte een Japans bedrijf uit een vroegtijdig afgedreven vrucht, die de jonge geliefden samen begroeven in een bos, maar die de vader of de dader, nu ja: de verwekker, stiekem opgroef na een paar jaar. In 2032, het jaar waarin de roman voor het grootste deel speelt, zijn dergelijke praktijken nog niet helemaal normaal, maar dat wel in een rap tempo aan het worden. Scottie is het oudste kind dat tot nu toe opgekweekt en geconstrueerd is: ze is erg goed gelukt.

Griezelkabinet
Ho, stop. Wat is dit voor griezelkabinet, welke walgelijke kerel doet zoiets en wil je wel lezen over zo iemand en dan ook nog eens over een bloedeloos nepkind met ledematen vol vernuftige draadjes, het hoofd vol ponsplaatjes, de buik gevuld met een verkeerd soort chips? Ja, dat wil je, daar slaagt Auke Hulst in, glansrijk zelfs. Vanaf de eerste bladzijde van de roman, nota bene een Wikipedia-pagina, ben je als lezer gewonnen en gretig: waar moet dit heen, hoe zal dit gaan, je wilt het allemaal weten.

De Mitsukoshi Troostbaby Company is verslavend, ondanks, of zelfs dankzij, de vele herhalingen die erin zitten. Makkelijk maakte Hulst het zichzelf niet. Het boek bevat een boek-in-een-boek, een vorm waar je als lezer maar al te snel uitgeknikkerd wordt, wegens te veel oponthoud en uitstel van de hoofd-verhaallijn. Dat is echter buiten het vernuft gerekend waarmee dit spiegelpaleis in elkaar is geschroefd: Hulst houdt je bij de les en sleept je mee, hoe ingewikkeld en buitenissig de geschiedenissen – of is het er eigenlijk maar één? – die hij opdient, ook zijn.

In het ‘hoofdverhaal’ houdt hoofdpersoon Auke van der Hulst op verzoek van zijn uitgever een soort dagboek bij à la de reeks Privé-domein. Het gaat over de totstandkoming van zijn roman De lasso van de tijd, maar ook over de rest van zijn leven, waarin het kind, of wat is het precies, wordt geleverd. De toon ervan is perfect getroffen en maakt dat je meeleeft, mee gaat, mee wilt, mee denkt over kwesties die de hoofdpersoon bepeinst, zoals: ‘is het redelijk te treuren om een toekomst die zich niet voor zal doen?’ en ‘een schrijver wil het universum kooien’.

De lasso van de tijd onderbreekt het verhaal over Auke van der Hulst en Scottie. Voor de gemiste kans, de abortus, wordt hierin een alternatieve oplossing verkend, met hetzelfde uitgangspunt: ingrijpen in het verleden, een nieuwe wending geven aan de loop der dingen, alsnog. Hoofdpersoon Kaj (ditmaal een naam die aan Andersens magistrale sprookje ‘De sneeuwkoningin’ refereert, alsmede aan eerder werk van Auke Hulst zelf), reist terug in de tijd, waar hij zichzelf moet ombrengen om een nieuwe weg te kunnen kiezen. Een weg waarbij het kind niet geaborteerd, maar geboren wordt, al mislukt dit ook, op een andere manier dan voorheen, waarna hij weer van voren af aan kan beginnen, hetgeen ook gebeurt. Duizelt het al?

Captain Marvel
Bij het lezen van De Mitsukoshi Troostbaby Company duizelt het ook, maar op een goede manier. De vreemde insteek en vorm van de roman hinderen niet, zo strak en slim heeft Hulst de roman doorgecomponeerd. Zijn overwegingen aangaande alternatieve werkelijkheden en de werking van het geheugen zijn verweven met zijn autobiografie, zoals we die kunnen kennen uit zijn roman Kinderen van het Ruige Land (2012). Er komt veel aan de orde, veel wordt herhaald, het vergt hier en daar wel geduld en volharding van de lezer. En toch is dit geen topzwaar boek.

Hulst is een meester in het wisselen van register. Binnen een en dezelfde alinea trekt hij gerust een vergelijking met Captain Marvel en Star Wars, haalt Rilke aan en gebruikt een uitdrukking als ‘je maakte haar de pis niet lauw’. Hij mijdt archaïsche uitdrukkingen zoals ‘om mijnentwil’ niet, klinkt hier en daar gedragen: ‘Wie in permanent renovatieproject Amsterdam woont, vergeet makkelijk de werking van entropie’, of scheldt (‘fucking hell’), maar de mengelmoes is en blijft vloeien.

Vloeien doet ook de nodige informatie-overdracht in de roman. Aangezien het 2032 is, is er een hoop heel anders dan lezers uit 2021 gewend zijn. Er valt veel toe te lichten, maar Hulst tuimelt niet in de valkuil waar veel auteurs van historische dan wel toekomstgerichte romans in rollen. Voorbeeldig integreert hij informatie over de nieuwe wereld in het verhaal. Alleen als de hoofdpersoon iets opmerkt, als dat een logische, binnen het verhaal kloppende reden heeft, wordt iets benoemd.

Veranderd voedsel
De lezer krijgt soepel de nodige houvast over de inrichting van de maatschappij, over veranderd voedsel, vervoer, de staatsinrichting, hoe het met het milieu staat (en met pandemieën): het is altijd heel handig verpakt, springt nergens storend in het oog. Het gebruik van bijvoorbeeld ‘spraaktralies’, een synchroon vertalend soort mondkapje dat je op kunt zetten om te converseren met iemand wiens taal je niet machtig bent, is een vanzelfsprekendheid waar je als lezer in gaat geloven. Zoals je in alles wat hier wordt opgediend en aangekaart gaat geloven.

De hoofdvraag die de roman opwerpt is uiteindelijk wat de mens tot mens maakt: is het dromen, is het groeien, is het doodgaan en dat te weten? De antwoorden worden grondig verkend, maar blijven onzeker. Wel staat als een paal boven water dat De Mitsukoshi Troostbaby Company de kroon op het oeuvre van Auke Hulst is, tot nu toe. In de toekomst kan dat weer anders zijn. Of wie weet toch hetzelfde.

10-12-2021 Judith Eiselin