Een roman die opent met een motto van schrijver C.C.S. Crone móét zich wel in Utrecht afspelen, en dat is dan ook zo in het geval van debutant Stijn de Vries (1998). Het is een onvervalste lovestory, dit Als de zon valt, met twee jongens van een jaar of zeventien die aan het einde van hun middelbare schooltijd als een blok voor elkaar vallen. Maar het is een heimelijke liefdesgeschiedenis, want hoewel het verhaal zich in onze tijd afspeelt (en ook nog eens in een grote stad), schermen Omar en Alex hun verliefdheid als een pasgeboren baby van de buitenwereld af. Zonder dat er in hun omgeving nou sprake is van expliciete homohaat spreken de twee alleen stiekem af en leidt een samen gespot worden tot grote onderlinge verwijten.

Een grote kracht van de roman is dat het voor de lezer volstrekt aannemelijk is dat ze zich zo gedragen. Op de voetbalclub van Alex, op school, waar dan ook: heteroseksualiteit is de norm en je zou afwijken en vermoedelijk een shock veroorzaken als je doodgewoon op zou merken dat je op mannen valt. En daar hebben de twee begrijpelijkerwijs geen zin in.

Verdrietige moeder

Wel zijn er verschillen. Alex, de eigenlijke hoofdpersoon van het boek, woont in een tochtige flat met een verdrietige moeder. Zijn vader, een man die in het boek alleen maar met ‘Hein’ wordt aangeduid, verliet het gezin en liet een puinhoop achter. Tussen neus en lippen door krijg je mee hoe deze man van de oude stempel, vermoedelijk over de geaardheid van zijn zoon zou hebben gedacht. Omars vader maakt nog wel deel uit van het gezin en hij is duidelijk een wat verlichtere persoonlijkheid. Zonder er al te veel woorden aan vuil te maken is hij iemand die zijn zoon het groene licht geeft in diens keuzes, een beetje zoals de vader van Elio dat deed in de film Call Me by Your Name (2017). Het geeft te denken over de invloedrijke stem van de vader in zulk soort kwesties.

Los van die wat eigenaardige titel (avonden vallen, zonnen gaan onder) maakt De Vries als schrijver een gedegen indruk en heeft hij zijn verhaal breedte gegeven door niet alleen in te zoomen op de geaardheid van de jongens, maar ook andere aspecten van hun leven te tonen. Zo lijkt het getwijfel van Alex om uit de kast te komen te worden versterkt door de zwakke maatschappelijke en emotionele positie van zijn moeder, die ooit het veilige platteland voor de stad verruilde, maar daar nu de prijs voor moet betalen. Moet Alex wel worden wie hij is? Als Alex en zijn moeder een bezoek aan de boeren-oma brengen vindt Alex het onvoorstelbaar dat je met zo weinig gelukkig kunt zijn, maar lijkt hij die eenvoud en dat ‘normale’ ook te (willen) bewonderen. Ook zóiets draagt bij aan Alex’ geremdheid om het onvermijdelijke te omarmen.

Iets minder sterk en tot de verbeelding sprekend is het kortaffe, minimalistische taaltje dat de geportretteerde jongens er op na houden. Aan opmerkingen dat een saai feest „te kut is” of dat het weer „kut” is met zo’n grijze lucht, kun je als lezer niet zo veel, al kan het ook zo zijn dat jongeren zich tegenwoordig nu eenmaal zo uiten.

Dat Alex en Omar niet bij elkaar zullen blijven is al vroeg duidelijk, niet alleen vanwege de schaamte, maar ook omdat er straks, na de examens, verhuisd gaat worden. Alex wordt opvallend genoeg lid van een studentenvereniging, waar ze al even grofgebekt zijn als op zijn oude voetbalclub. Gabriel García Márquez schreef ooit een verhaal over een ontsnapte gevangene die ze maar niet konden vinden omdat hij zich zo vlakbij de gevangenis had verstopt. Daar doet dit gedrag een beetje aan denken. Hiding in plain sight.