Ontdek meer over deze reis

De reis in het kort
Dagprogramma
Sprekers & lezingen
Boekingsinformatie
Voorwaarden

Das Auto II BACK TO THE FUTURE?

Onder begeleiding van NRC Columnist Bas van Putten en Duitslandkenner en historicus Willem Melching
Verblijf in **** hotels
Unieke excursies en lezingen

21 september 2023

4 dagen

Wolfsburg, Leipzig & Dresden, Duitsland

v.a. 1285,- p.p.

v.a. ,- 1185,- p.p.

Persoonlijk reisadvies

De reis in het kort

Hoe de Duitse auto-industrie zichzelf en de auto opnieuw moet uitvinden.

In navolging op de NRC Academie ‘Das Auto’ naar München en Stuttgart organiseert NRC in 2023 ook een reis naar spraakmakende en futuristische autofabrieken in Wolfsburg en in Saksen, dit samen met NRC-columnist Bas van Putten en historicus Willem Melching.

Wolfsburg werd voor de Tweede Wereldoorlog gesticht rondom de autofabriek die ‘een Wagen voor het Volk’ moest gaan produceren. Adolf Hitler wilde met zijn Volkswagen de Amerikaanse welvaart naar Duitsland halen. Na de Tweede Wereldoorlog werd de Kever wereldwijd het symbool voor mobiliteit, welvaart en Duits vakmanschap. Volkswagen heeft in Wolfsburg nog steeds haar grootste fabrieken wereldwijd.

Na de val van de Berlijnse Muur besloot de Duitse overheid om fabrikanten met miljoenensubsidies naar de voormalige DDR te lokken. Sinds de Duitse hereniging in 1990 hebben BMW, Porsche en Volkswagen nieuwe autofabrieken neergezet in Saksen. In Dresden staat de futuristische “Glazen Fabriek” van Volkswagen. Porsche koos Leipzig als locatie voor een ultramoderne fabriek en eveneens in Leipzig opende BMW een nieuwe vestiging voor de productie van e-auto’s.

Door de zorg om het klimaat is de “fossiele” auto de laatste jaren in de verdrukking geraakt. De Duitse auto-industrie reageerde lang en lang niet altijd adequaat op de politieke en technologische veranderingen. Hun oppermachtige positie brokkelt langzaam af in een wereld waarin technologische innovaties elkaar rap opvolgen. Behalve de steeds strenger wordende emissienormen zijn er ook de uitdagingen van de verregaande digitalisering van de auto en het autonome rijden. De Duitse autobranche staat beslissende jaren te wachten. Het zal erop of eronder zijn.

De Angstgegner van de Duitsers is de Tesla. De eigenzinnige Californiërs fungeren als een spiegel voor de Duitse industrie en bureaucratie. Musk bouwt met nietsontziende snelheid zijn mega-fabriek nabij Berlijn, midden in hét autoland bij uitstek. De deelstaat Brandenburg subsidieert de fabriek van Tesla met honderden miljoenen euro’s.

Het bedrijf van Musk loopt ver voor in elektrificatie én in softwareontwikkeling, en de verkoopcijfers blijven maar groeien – de nieuwe fabriek komt er niet voor niets. En Tesla ontwikkelde met eigen batterijfabrieken, een wereldwijd laadpuntennetwerk en eigen zonnepanelen vanaf het begin een compleet ecosysteem voor de elektrische auto, terwijl Duitse fabrikanten afhankelijk bleven van toeleveranciers. Traditionele Duitse autobouwers, van oudsher vooral metaalbewerkers en werktuigbouwers, strooien met tientallen miljarden euro’s om softwareontwikkelaars en batterijtechnologie binnen te halen.

De ingenieurs waren van oudsher meesters in het perfectioneren van de brandstofmotor – niet in codetaal. Californische startups zijn verwonderd over de moeizame worsteling van de Duitsers met de digitalisering. Een digitaal bedrijf worden is een overgang die nauwelijks te onderschatten valt, vooral niet in combinatie met elektrificatie. De aanpak van de grote merken is simpel: heel veel geld uitgeven aan batterij-technologie en het inhuren van whizzkids.

Duurzaamheid, Big Data, emissiefraude, reputatieschade door sjoemelsoftware, maar ook het microchiptekort - het zijn de thema’s die de verdere ontwikkeling van de Duitse auto-industrie zullen bepalen. De EU bijvoorbeeld heeft onlangs bekend gemaakt 43 miljard euro uittrekken voor eigen chipindustrie. De wereld wordt herverdeeld langs digitale lijnen en de auto-industrie is een van de voornaamste frontlijnen.

De deelstaat Saksen is van oudsher gericht op technologie. De ambitie is om van Dresden een techno-hub te maken. Ook de universiteits- en handelsstad Leipzig presenteert zich als een plek waar veel technologische vernieuwing plaatsvindt. De deelstaat Saksen wil de komende jaren miljoenen investeren in de systematische groei van het 'Silicon Saxony'-ecosysteem. Met zijn digitale roots in Silicon Valley en de daaruit voortvloeiende nadruk op software, was Tesla immers in staat om flexibel te reageren op het chiptekort.

Dagprogramma

Dag 1

Donderdag 21 september

De vestiging van de autofabriek van Volkswagen viel samen met de bouw van een compleet nieuwe stad. Eind jaren dertig verrees in het lege laagland de grootste autofabriek ter wereld. Tegelijkertijd ontstond een stad nederzetting is misschien een beter woord, het was aanvankelijk vooral een soort kamp voor dwang- en later (gast-)arbeiders, zie Wolfszeit van Harald Jähner voor de arbeiders: Stadt des KdF-Wagens, die later Wolfsburg zou gaan heten. (‘Kraft durch Freude’). Voordeel van de locatie, die later Wolfsburg zou gaan heten, was de strategische ligging, buiten het bereik van bommenwerpers en aan het Mittellandkanaal; voor de aanvoer van kolen en metaal en dichtbij de Autobahn Berlijn – Hannover. De oppervlakte van het totale terrein is 6,5 vierkante kilometer, dat van de gebouwen 1,6. Er werken tienduizenden mensen. Het ontwerp van het anderhalve kilometer lange fabrieksgebouw is een indringend voorbeeld van Nazi-architectuur. De fabriek, in opdracht van Hitler gebouwd, moest imponeren. Nog altijd vormen vier bakstenen schoorstenen van tientallen meters hoog met daarop een enorm blauwwit VW-embleem, het onmisbare herkenningspunt.

Autostadt, het gebied waarin ook de fabrieken gelegen zijn, heeft een sterke focus op automerken die onder de Volkswagen Group vallen. Er zijn zeven paviljoens met o.a. Audi, Porsche, SEAT, Skoda en Bugatti en twee paviljoens voor Volkswagen. Twee 48 meter hoge glazen torens worden gebruikt als opslagplaats voor nieuwe Volkswagens. Deze torens staan in verbinding met de fabriek van Volkswagen via een 700 meter lange tunnel.

In museum ZeitHaus staan zo’n 260 voertuigen van meer dan 50 verschillende merken. Tot de pronkstukken behoren de Benz Patent-Motorwagen Nummer 1 (replica) en een T-Ford. Maar ook een Bugatti Atlantic en de Volkswagen KEVER. De rode draad is een verzameling van voertuigen die mijlpalen in de automobielsector vertegenwoordigen op het gebied van technologie, concept, productie en ontwerp.

Tijdens de rondleiding in de imposante fabriek zien we onder meer de persen, de carrosseriebouw en de montage. Robots voeren hun spectaculaire choreografie uit terwijl de mens tot een figurantenrol lijkt te zijn gereduceerd.

In de ochtend vertrekt u naar Wolfsburg. In ‘Autostadt’ aangekomen is er een gezamenlijke lunch waarna we rondleidingen krijgen in de fabrieken en in het Zeithaus. Daarna is er vrije tijd om op eigen gelegenheid een of meer paviljoens te bezoeken. Daarna vertrekken we naar Leipzig voor diner en overnachting.

Onderweg naar Leipzig kunt u een stop maken bij de grensovergang Helmstedt-Marienborn, ten tijde van de DDR een voorname grensovergang tussen Oost- en West-Duitsland en daarom ook wel Checkpoint Alpha genoemd. Hier vinden we de Gedenkstätte Deutsche Teilung Marienborn. In de late namiddag bereiken we Leipzig, waar we twee nachten verblijven. Welkomstdiner in een lokaal restaurant en korte inleidingen door Bas van Putten en Willem Melching.

Voor de liefhebber is een bezoek aan het particuliere Automuseum Volkswagen in Wolfsburg wellicht nog interessant. Stad en automerk zijn met elkaar vervlochten. Het museum biedt onderdak aan de schatten van het verleden, de auto’s waarmee het bedrijf zijn machtige positie kon verwerven en uitbouwen.

Dag 2

Vrijdag 22 september

Leipzig, na (Oost-)Berlijn de grootste stad van de DDR, was van oudsher centrum voor wetenschap, handel en beurzen. De stad telt ook vele fascinerende gebouwen in renaissance- en barokstijl, boeiende musea en plaatsen die haar een wereldfaam hebben bezorgd in de muziekgeschiedenis. Het historische centrum van Leipzig is prettig compact.

We beginnen de dag met een bezoek aan Porsche, op zo’n kwartier rijden buiten de stad gelegen.

Porsche Leipzig GmbH kan terugkijken op een succesvolle geschiedenis: de fabriek werd in 2002 geopend en begon met de serieproductie van de Cayenne SUV met 259 werknemers. Sindsdien heeft de fabriek zich continu ontwikkeld. In 2011 was het Macan-model de inspiratie voor een revisie die een waar succesverhaal in gang zette. De fabriek in Leipzig werd uitgebreid met een speciale carrosserie- en lakafdeling voor de productie van de Macan. Porsche Leipzig GmbH heeft nu ongeveer 4.300 werknemers in dienst en de fabriek produceert de Porsche Panamera- en Macan-serie. Naast elektrische en hybride modellen moeten ook volledig elektrische voertuigen op de bestaande productielijn geproduceerd worden.

De fabrieksbezichtiging leidt naar de kern van Porsche Leipzig – de productie. Het begint allemaal met het samenbrengen van de carrosserie en de ‘cockpit’ voor de bestuurder. Daarna worden de hemelbekleding en de ruiten gemonteerd. Daarna volgen werkzaamheden aan het interieur en exterieur en de koppeling van de motor aan de versnellingsbak. Tot slot het ‘huwelijk’, het moment waarop de aandrijving wordt samengevoegd met het chassis. Gevolgd door de eerste rit, als de testrijders op het FIA-gecertificeerde Porsche-circuit nogmaals persoonlijk de kwaliteit van elke gebouwde auto controleren.

Na de rondleiding is er nog vrije tijd om in het kleine museum de ontwikkeling van de Porsche met de vele modellen te bewonderen en u kunt op eigen gelegenheid lunchen in het restaurant of in de brasserie.

‘s Middags zijn er meerdere mogelijkheden:

Facultatief bezoek BMW fabrieken:

De BMW fabriek in Leipzig, geopend in 2005, is een meest moderne en duurzame autofabrieken ter wereld. Hier worden de BMW 1 en 2 geproduceerd, daarnaast BMW i3 en i8. Men wil de fabriek in de nabije toekomst ombouwen om daar toekomstige elektrische modellen te kunnen bouwen. Groene energie voor de productie van deze auto’s wordt geleverd door de windturbines op het terrein van de fabriek. Zaha Hadid ontwierp de spectaculaire verbindingsvleugel tussen de fabriekshallen, die in de architectuur en de verlichting de dynamiek van het merk weerspiegelt.

Facultatieve wandeling historisch Leipzig met Willem Melching:

Deze wandeling staat in het teken van de Revolutie van 1989. De ondergang van het socialisme vond niet plaats in Berlijn, maar hier in de Heldenstadt Leipzig op 9 oktober 1989. We zien een aantal hoogtepunten uit deze jaren waaronder het Museum van de Revolutie, het Operahuis, en het Stasimuseum. Aansluitend een kijkje in het Leipzigerbahnhof; dit schitterende station kan beschouwd worden als een kathedraal van de vooruitgang.

Of verken op eigen gelegenheid de stad.

Bijvoorbeeld met een bezoek aan Museum in der Runden Ecke dat gaat over de Stasi, de geheime dienst. In het beklemmende voormalige hoofdkwartier van de geheime dienst ruikt het nog naar de DDR. De expositie, geplakt op het ribkarton dat toevallig voorhanden was, moest de burgers tonen hoe ze waren begluurd en afgeluisterd. De Nikolaikirche was het startpunt van de vreedzame revolutie en van de Montagsdemonstrationen die Die Wende van 1989 in gang zetten. Het Zeitgeschichtliches Forum toont aan de hand van foto’s, videobeelden, en gebruiksvoorwerpen hoe de DDR zich na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde en hoe Oost-Duitsland zich na Die Wende weer opbouwde.

Vóór alles is Leipzig de klassieke muziekstad. Johann Sebastian Bach werkte hier 27 jaar lang als cantor in de Thomaskirche. Hier componeerde hij zijn Matthäuspassion en zijn Weihnachtsoratorium. Elke middag om 17u. kunt u een gratis concert bijwonen. Het Bachmuseum, Felix Mendelssohn Bartholdy’s woonhuis en het woonhuis van Clara en Robert Schumann refereren ook aan de muziekgeschiedenis die hier geschreven werd. Beide huizen zijn te bezoeken.

Maar ook het Museum der bildenden Künste is bijzonder de moeite waard. Met een minimalistische architectuur in glas biedt het een geweldig overzicht van de schilderkunst, van middeleeuwen tot aan hedendaagse kunst, met boeiende en afwisselende exposities.

Diner op eigen gelegenheid.

Dag 3

Zaterdag 23 september

We rijden verder oostwaarts naar Dresden dat tijdens de Tweede Wereldoorlog zwaar te lijden heeft gehad; in februari 1945 werd de historische binnenstad bijna volledig verwoest door een bombardement van de geallieerden. In de jaren vijftig van de vorige eeuw werd begonnen met de wederopbouw, maar de beroemde Frauenkirche bleef een ruïne als symbool van de verschrikkingen van de oorlog. Pas na Die Wende werd ook dit laatste stadssymbool hersteld in al haar glorie.

We beginnen rond het middaguur met een bezoek aan de Gläserne Manufaktur van Volkswagen, gelegen aan de Großer Garten, net buiten de historische binnenstad. De Gläserne Manufaktur is ontworpen door de architect Gunther Henn en opende in 2002 haar deuren. De fabriek bestaat voor een groot deel uit glas, waardoor het hele productieproces van buitenaf te zien is. In de fabriek produceerde Volkswagen van 2002 tot 2016 zijn topmodel, de Phaeton. Ook werd hier de Volkswagen XL1 geproduceerd. Nadat de productie van de Phaeton werd gestaakt, is de fabriek in 2017 omgebouwd en werd er tot 2020 de E-Golf geproduceerd. Sindsdien rolt hier de ook in Zwickau geproduceerde ID.3 van de band.

Volkswagen wil uiterlijk in 2050 netto CO2-neutraal zijn. De tussenliggende doelstelling is om in 2030 de CO2-uitstoot per auto in Europa met 40 procent te verminderen. Ook de productie, inclusief toeleveringsketens, en de exploitatie van elektrische auto’s moeten CO2-neutraal worden gemaakt. Daarbij komt nog de systematische recycling van de accu’s uit oude elektrische auto’s. Het doel van Volkswagen is om het nieuwe wagenpark volledig te elektrificeren. Tegen 2030 moet minstens 70 procent van de Volkswagen-afzet in Europa bestaan uit volledig elektrische auto’s, wat overeenkomt met ruim een miljoen auto’s. In Noord-Amerika en China moet het aandeel van elektrische auto’s minstens 50 procent gaan bedragen. Daarnaast introduceert Volkswagen ieder jaar minstens één nieuwe elektrische auto.

U kunt na de rondleiding op eigen gelegenheid lunchen in het restaurant.

Na lunch kunt u kiezen voor een vrije middag of voor een excursie met Willem Melching:

Historisch Dresden, wandeling ca. 2 uur met bezoek Die Welt der DDR

Tijdens deze wandeling bekijken wij het historische centrum van Dresden. Tot februari 1945 de mooiste stad ten noorden van de Alpen, de parel aan de Elbe. We wandelen langs historische gebouwen zoals het Zwinger, de Frauenkirche en de Semperoper. Ook bezoeken wij het museum Die Welt der DDR en duiken we terug in de tijd. Hier zijn klaslokalen, winkels en woonhuizen nagebootst en ingericht met gebruiksvoorwerpen uit die tijd.

Diner op eigen gelegenheid.

Dag 4

Zondag 24 september

Sprekers op locatie

Dr. Willem Melching Historicus en Duitslandkenner

is historicus en Duitslandkenner, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Zijn onderzoeksterreinen zijn de DDR, de Bondsrepubliek en het Derde Rijk. In het kader van zijn werkzaamheden geeft hij geregeld commentaar op actuele ontwikkelingen in ons buurland.

De Volkswagen als welvaartssymbool van het Derde Rijk en de Bondsrepubliek.
Adolf Hitler was vastbesloten om van Duitsland een wereldmacht te maken, die zich kon meten met de Verenigde Staten. Dat betekende niet alleen het veroveren van voldoende Lebensraum, maar ook het creëren van massa-consumptie en grote welvaart. Kern van dit consumentisme was natuurlijk de massa-motorisering. Ook zijn Volk had recht op een Wagen. Deze ambitie resulteerde in de alomtegenwoordige Volkswagen.

De Trabant als vehikel van de revolutie. De mislukking van het socialisme als economisch model.
Was het communisme een goed plan dat slecht werd uitgevoerd, of was het
gewoon een slecht plan? Het antwoord op deze vraag ligt besloten in de
Trabant. Na 40 jaar socialisme leverde de DDR een auto die even onveilig
als oncomfortabel was. een milieudelict op wielen. En dan moest je er ook
nog 12 jaar voor in de rij staan. Ironisch genoeg verlieten 1989 vele honderdduizenden ontevreden Oost-Duitsers hun arbeidersparadijs en verkozen de vrijheid in .... een Trabant.

Bas van Putten columnist NRC met wekelijks update over de autoindustrie

is een Nederlands schrijver en musicoloog, die ook actief is als autojournalist. In 1989 behaalde hij cum laude zijn doctoraal muziekwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkte als muziekjournalist voor onder meer De Telegraaf, Het Parool en Vrij Nederland. In 1996 won Van Putten de Pierre Bayle-prijs voor kunstkritiek en in 2001 de Debutantenprijs voor zijn romandebuut Doorn. Met Rob Kamphues presenteerde hij het televisieprogramma PK. Hij is muziekmedewerker van De Groene Amsterdammer en columnist bij Autoweek en NRC Handelsblad. Hij publiceerde verhalen, beschouwingen en gedichten in onder meer Hollands Maandblad en De Gids. Hij schreef biografieën van de componisten Hans Kox (2005) en Peter Schat (deel 1, 2015). In 2016 verscheen zijn boek ‘Geluk is een auto’.

Boekingsinformatie

21 september 2023

4 dagen

Wolfsburg, Leipzig & Dresden, Duitsland

v.a. 1285,- p.p.

Reisdatum: 7 september 2022
Reissom:€ 1285,- per persoon o.b.v. verblijf in een tweepersoons kamer

Inclusief: verblijf in zeer centraal gelegen 4* hotels op basis van logies/ontbijt * Lunch en diner op de eerste dag * excursies volgens programma inclusief entrees * Nederlandstalige deskundige reisleiding * lezingen volgens programma

Toeslag: eenpersoonskamer € 245,-

Exclusief: vervoer naar plaats van bestemming * overige lunches en diners *persoonlijke uitgaven * facultatieve programmaonderdelen * reis- en/of annuleringsverzekering * fooien voor chauffeurs en bedienend personeel * bijdrage Calamiteitenfonds € 2,50 per boeking * reserveringskosten € 25,- per boeking * bijdrage SGR € 5,- per persoon

Accommodatie:
Indien u per eigen vervoer reist kunnen wij u op de heenreis een hotelovernachting aanbieden in het hotel in Wolfsburg. De prijs voor een overnachting inclusief ontbijt op basis van verblijf in een 1- of 2-persoons kamer is op aanvraag.

Vervoer:
Wij hebben bewust het vervoer niet inbegrepen zodat u zelf kunt kiezen op welke wijze u wenst te reizen. Dat kan zijn per auto, trein of per vliegtuig. U reist dan op eigen gelegenheid naar Wolfsburg en Leipzig en terug vanaf Dresden.

Per auto:
U reist op eigen gelegenheid naar Leipzig, tussen Leipzig en Dresden en vanaf Dresden. De overige transfers zijn inbegrepen.

Per trein:
U reist op eigen gelegenheid naar Wolfsburg en het hotel in Leipzig en vanaf het hotel in Dresden. De overige transfers zijn inbegrepen.

Per vliegtuig:
Het betreft geen eenvoudige route omdat er geen directe vluchten zijn. De transfers vanaf en naar de luchthaven zijn op aanvraag. De overige transfers zijn inbegrepen.

NB; boekt u s.v.p. pas een treinreis of vlucht nadat u van ons bericht heeft ontvangen dat de reis doorgang kan vinden.

Facultatieve excursies*:

BMW fabrieken in Leipzig € 35,-
Historische wandeling Leipzig door Willem Melching € 17,50
Historische wandeling Dresden door Willem Melching € 17,50

*nb: minimum aantal deelnemers 25

Voorwaarden

NRC / Pied à Terre Reizen en reisvoorwaarden
U sluit een reisovereenkomst met Pied à Terre Reizen, lid ANVR, SGR en Calamiteitenfonds, waar Paul Vigeveno en Hanneke van Mierlo verantwoordelijk zijn voor de organisatie en uitvoering van deze reis.

Door te boeken gaat u akkoord met de algemene reisvoorwaarden. Algemene ANVR reisvoorwaarden Daarnaast gaat u akkoord met de Aanvullende Reisvoorwaarden zoals deze specifiek gelden voor deze NRC Academiereis. Aanvullende Reisvoorwaarden van Pied à Terre.
De combinatie van reisdiensten die u wordt aangeboden, is een pakketreis in de zin van Richtlijn (EU) 2015/2302, meer informatie hierover vindt u onder deze link

U kunt deze voorwaarden natuurlijk opvragen: mailt u hiervoor naar nrc@piedaterrereizen.nl

Zodra u van ons een bevestiging / factuur heeft ontvangen, bent u gebonden aan de overeenkomst en kunt u niet meer kosteloos wijzigingen of annuleren. De aanbetaling voor deze reis bedraagt 15% van de reissom. De restbetaling dient uiterlijk 6 weken voor vertrek voldaan te zijn.

Voor kleine wijzigingen die u niet direct bij aanmelding aan ons heeft doorgegeven moeten wij u kosten in rekening brengen. Dit los van de kosten die een leverancier in rekening kan brengen; bijvoorbeeld een luchtvaartmaatschappij. Onze kosten bedragen in ieder geval € 25,- per wijziging.

Indien een overeenkomst wordt geannuleerd, kan de reisorganisator de reiziger naast eventueel verschuldigde reserveringskosten de volgende annuleringskosten in rekening brengen:

Bij annulering tot de 42e kalenderdag (exclusief) vóór de vertrekdag: de aanbetaling maar niet meer dan 35% van de reissom;
Bij annulering vanaf de 42e kalender dag (inclusief) tot de 28e kalenderdag (exclusief) vóór de vertrekdag: 35% van de reissom;
Bij annulering vanaf de 28e kalenderdag (inclusief) tot de 21e kalenderdag (exclusief) vóór de vertrekdag: 40% van de reissom;
Bij annulering vanaf de 21e kalenderdag (inclusief) tot de 14e kalenderdag (exclusief) vóór de vertrekdag: 50% van de reissom;
Bij annulering vanaf de 14e kalenderdag (inclusief) tot de 5e kalenderdag (exclusief) vóór de vertrekdag: 75% van de reissom;
Bij annulering vanaf de 5e kalenderdag (inclusief) tot de vertrekdag: 90% van de reissom;
Bij annulering op de vertrekdag of later: de volledige reissom.

Praktische vragen romdom het COVID-19 Corona virus en deze reis vindt u onder deze link

CO2-compensatie

Bij het boeken van uw reis wordt de CO2-voetafdruk van de reis gecompenseerd. Deze is berekend voor de hele reis en betreft het vliegen, de bootreis, het transport bij excursies, de maaltijden en eventuele extra dagen in het voor- en naprogramma.

De CO2-compensatie is mogelijk gemaakt door de samenwerking met FairClimateFund. Zij investeren in Fairtrade gecertificeerde klimaatprojecten, zoals het BCS biogasproject in India. In dit project maken huishoudens de overstap van koken op open vuur naar het gebruik van biogas. Dit leidt tot minder CO2-uitstoot, verbeterde leefomstandigheden voor de huishoudens én Fairtrade Carbon Credits voor uw compensatie. Kijk voor meer informatie op www.fairclimatefund.nl.