Huis in brand

‘In dit land kun je alles worden wat je wilt’, zegt Karamat Lone, de nieuwe Britse minister van Binnenlandse Zaken van Pakistaanse afkomst, op een school met vooral islamitische leerlingen. Creëer geen status aparte door je anders te kleden, zegt hij, of door je aan gedateerde gedragscodes vast te klampen. Want als je wilt benadrukken dat je verschilt van het multiculturele Verenigd Koninkrijk, zul je anders behandeld worden. Andere (Brits-Britse) politici juichen om het filmpje, dat viral gaat. Wat een bevlogenheid, wat een moed! Maar de dag erna wordt een 18-jarige vrouw van Pakistaanse afkomst, Aneeka, in de metro bespuugd omdat ze een hoofddoek draagt. Dat brengt zo’n toespraak ook teweeg.

In Huis in brand, dat deze maand de Britse Women's Prize for Fiction won, vertelt Kamila Shamsie (1973) hoe twee families immigranten, die van de minister en die van het meisje, op een dramatische manier met elkaar verbonden raken. De roman is een hervertelling van Sophocles’ Antigone, maar het is niet erg om dat toneelstuk niet paraat te hebben – misschien zelfs prettiger, omdat je dan niet weet hoe Huis in brand afloopt. En Shamsie doseert haar informatie zo mooi, dat het ook om die reden zonde is om hier te veel te vertellen. Duidelijk is dat beide families uiteenlopende posities bezetten in de multiculturele maatschappij. Karamat Lone heeft zijn moslim-achtergrond van zich afgeschud, is met een Iers-Amerikaanse vrouw getrouwd en zet alles opzij voor zijn politieke carrière. Aneeka Pasha en haar tweelingbroer Parvaiz zijn opgevoed door hun oudere zus Isma. Hun moeder is overleden; hun vader hebben ze nooit gekend. Ze houden geheim dat hij een jihadist was, omgekomen op weg naar Guantanamo Bay. De regering weet dat wel. Dus als Isma naar de VS gaat om te promoveren in de sociologie, wordt ze op het vliegveld uren ondervraagd over haar loyaliteit aan het enige land waar ze ooit heeft gewoond.De Pasha’s en social climber Karamat Lone bezien elkaar met argwaan en afkeer. Via Karamats zoon komen ze toch met elkaar in contact.

Shamsie weet waarover ze schrijft. Ze is opgegroeid in Karachi, heeft gestudeerd in Amherst, Massachusetts (waar Isma ook naartoe gaat) en kwam in 2007 naar Groot-Brittannië op een speciaal kunstenaarsvisum. Daarna kreeg ze een ander type visum louter doordat haar vijfde roman, Burnt Shadows (2009), zo’n succes was dat het leek of ze goed verdiende. Pas sinds 2013 heeft ze naast de Pakistaanse ook de Britse nationaliteit. Daarvóór zou ze een boek als Huis in brand niet hebben durven schrijven, heeft ze gezegd, uit angst dat het een ambtenaar in het verkeerde keelgat zou schieten, waardoor haar het Brits staatsburgerschap zou worden onthouden.

Ja, in dit land kun je alles worden wat je wilt, maar anderen bepalen of je erbij hoort – daar gaat Huis in brand over. En over zwijgen na rouw, en de vraag wat liefde is. En als de personages soms bijna karikaturaal hun rol spelen, kun je denken: tja, maar ik zit hier mooi wél een 2.500 jaar oude Griekse tragedie te lezen, en ik moet er nog steeds om lachen en om huilen. Dat heeft Shamsie dus heel knap gedaan.