Wat begrijpt een schrijver op leeftijd van de wereld van een 27-jarige?

Willem van Toorn In de roman Morgenrood geeft schrijver op leeftijd Willem van Toorn stem aan een 27-jarige. Het laat zich lezen als aanmoediging tot nieuw socialisme.

Nog maar dik tien jaar en dichter en romancier Willem van Toorn (1935) is honderd jaar oud. En het is dan ook opvallend wat hij zich voor zijn nieuwste roman ten doel stelde: stem geven aan een 27-jarige. En niet aan een 27-jarige die 27 was in de vroege jaren zestig, maar nu, in het heden.

In het begin van Morgenrood verloopt dat nog niet zo gladjes. Als deze Thomas Corbelijn op die leeftijd al zó zuur is, dan zal het niet lang meer duren voordat hij zijn bed ’s ochtends niet meer uit komt. Bovendien kun je je echt niet voorstellen dat er überhaupt 27-jarigen te vinden zijn die worstelen met de problemen waar Corbelijn mee worstelt. Toen hij nog leraar was keek hij met verbijstering naar de wereld van zijn leerlingen, naar ‘hun wereld van onzin-informatie die ze de hele dag tot zich moesten nemen, van nooit aflatende communicatie over niks, van voorgeschreven kledingmerken en gadgets’. Zou Corbelijn zelf nou echt tot een heel andere generatie behoren? Als hij dan ook nog beweert dat de wereld door ‘schobbejakken’ geregeerd wordt is wel duidelijk dat je hier waarschijnlijk meer schrijver dan personage aanhoort.

Bepaald verlichtend is dan ook de intrede van ‘de schrijver’ zelf, een paar hoofdstukken verder. Hiermee wordt duidelijk wat één van de belangrijkste vragen van de roman lijkt te zijn: hoe positief of hoopvol mag je een, in dit geval jonger, personage laten zijn als je als de schepper ervan juist pessimistisch bent over de staat van de wereld? Moet je zo’n jong fictief mens in alle naïviteit laten ronddolen? Dat kan toch bijna niet, lijkt Van Toorn te willen zeggen, de hoofdstukken van zijn ‘schrijver’ volplamurend met inderdaad erg deprimerende nieuwsberichten.

Troost en hoop
Wel krijgt Corbelijn van Van Toorn wat brokjes troost en hoop toegeworpen. Wat verstandig is, want anders zou het de roman waarschijnlijk snel aan fut ontbreken. Viavia krijgt hij de dagboeken van zijn betovergrootvader in handen, een man die ervaringen op deed in de Eerste Wereldoorlog. En er is liefde, in de persoon van de kunstenaar Susan. Met hun reis langs de voormalige strijdplekken lijkt hun bestaan aan diepgang én besef te winnen: voor welke wereld legden al die mensen het loodje? Een beetje braaf is zo’n boodschap natuurlijk wel.

Wat steeds terugkeert is de afbraak van de maatschappij: het grote geld regeert, de spreekwoordelijke gewone man stelde er steeds minder tegenover. Dat gebrek aan strijdlust, solidariteit en organisatie kwam er in ten tijde van Corbelijns vader, een man die als een soort excentrieke snob wordt geportretteerd die weinig op had met de linksige idealen van zijn voorvaderen. Het doet een beetje denken aan de bekende tirade van Gerrit Komrij, die ook mopperde over het ‘verraad’ van zijn generatie. Morgenrood laat zich in de eerste plaats interpreteren als een aanmoediging tot nieuw socialisme. Je bent benieuwd of jonge mensen er de gadgets voor terzijde zullen schuiven.

22-04-2022 Sebastiaan Kort