Vraag me nog eens

Mary Beth Keane Vloeiend en filmisch is de schrijfstijl in deze Amerikaanse roman over een suburb-idylle met een gruwelijk geheim. Keane laat zien hoe iedereen zijn eigen geschiedenis verzint.

Een oude moeder bespiedt haar volwassen zoon, na een jeugd waarin hij háár voortdurend angstvallig in de gaten hield. ‘Mama voelt zich niet zo lekker’ was de verklaring die hij kreeg van zijn vader, als zijn moeder weer eens niet uit bed kwam, liep te jammeren of agressief uitviel: ‘De stilte in huis was niet de vredige stilte van een bibliotheek [...]. [Het] was eerder zoiets als de ingehouden adem vlak voordat iemand op een knop drukt en de bom afgaat óf onschadelijk gemaakt is.’

Vraag het me nog eens heet de Amerikaanse roman waarin dit gezin (met één zoon) nauwgezet geportretteerd is, net als het o zo normale gezin van de buren, met drie dochters. De kinderen zijn vrienden. Twee van hen worden later geliefden, die een gruwelijke ballast uit het verleden meetorsen. De gekke moeder van de één berokkende de goeiige vader van de ander voorgoed ernstige fysieke schade. Valt hier omheen of langs te leven? Is liefde genoeg?

Nou, nee. En toch ook ja. Soms, op momenten. Met compassie en inzicht schetst Mary Beth Keane (1977) in deze roman, haar derde, de levensloop van een aantal leden van beide buurgezinnen. Vanuit hun verschillende perspectieven beziet ze het van buitenaf zo burgerlijke, maar vanbinnen soms zo buitenissige leven in een doorsnee Amerikaans plaatsje. ‘Het voelde niet helemaal echt: de appelbomen en de esdoorns, de met planken beklede huizen met veranda’s, de maïsvelden, [...] de kinderen die slagbal speelden.’

In deze idylle streken jonge gezinnen neer, veelal van Ierse afkomst. Een nieuwe wereld bloeide op, jonge mannen borgen er hun verse bruiden op, er werd gebaard dat het een aard had, overal. Bijna overal. In het huis van de elegante, maar kille Anne Stanhope – de latere gekke moeder – bleef het stil, lange tijd.

Keane laat haar lezer lang in het ongewisse waarom. Haar schrijfstijl is vloeiend, soepel, handig. Vraag me nog eens is een roman waar je gemakkelijk ‘in komt’. Alleen het middendeel, wanneer de tragedie zich voltrokken heeft en de kinderen desondanks ‘gewoon’ naar een vervolgopleiding gaan, is een beetje langdradig. Toch zitten hier ook sterke scènes in, zoals de bezoeken van de zoon aan zijn moeder in een instelling. Ze laat hem niet toe, soms zelfs letterlijk niet.

Bij verschijning vloog Vraag me nog eens direct de bestsellerlijst van The New York Times in. De filmrechten werden verkocht aan de makers van American Beauty – het boek leest dan ook als een film. Keane is heel goed in in- en uitzoomen waar dat nodig is, waar dat past. Observaties van haar personages zijn zowel terloops als veelzeggend: ‘De zon was bitterkoud, en in het ijs in de goot zaten sigarettenpeuken, snoeppapiertjes en een pen gevangen’, staat er als iemand op een ander afloopt, maar niet durft (en dus blijkbaar naar de grond staart).

Keane laat zien hoe iedereen zijn eigen geschiedenis verzint. Herinneringen aan dezelfde gebeurtenissen haken lang niet altijd prettig ineen. Het boeiendste perspectief blijft dat van Anne, de ‘gekke’ moeder. In hoeverre is alles haar schuld? En hoe lang blijft een moeder verantwoordelijk voor misstappen van haar kind?