‘Annie, I’m part way through your book and oh my goodness. It’s so powerful.” Die reactie van een lezer op haar boek, Your pocket therapist, repostte de Britse psycholoog Annie Zimmerman onlangs op haar Instagram. Zimmerman is een psychoanalytisch werkende therapeut die haar patiënten ontvangt in haar kleine praktijk aan huis in Hackney, Oost-Londen. Naast psycholoog is ze ook influencer op TikTok en Instagram. In haar posts legt ze op beknopte wijze psychologische concepten uit, terwijl haar wolfshond Albie af en toe even bij haar komt liggen of snuffelt aan haar benen.

Ook psychologen gaan met hun tijd mee. Ik ken collega’s die zeer actief zijn op sociale media en anderen die er hun neus voor ophalen. Voorstanders vinden het een fijne manier om iets van zichzelf en hun ideeën te laten zien aan de wereld; tegenstanders maken zich zorgen over de neutraliteit van de behandelaar. En het roept inderdaad wel vragen op: wat gebeurt er als een therapeut ‘zichtbaar’ is in de media: verandert dat de verhouding tot zijn of haar patiënten? En hebben patiënten een andere verwachting van een therapeut die publiekelijk in de belangstelling staat?

Langzaam ontdooien

Annie Zimmerman lijkt in elk geval handig mee te liften op de populariteit van onderwerpen rondom geestelijke gezondheid op sociale media. ‘Mental health’ is een hot topic op TikTok en Instagram en Zimmerman deelt als deskundige waardevolle inzichten en degelijke adviezen in wat verder nogal een beerput is van ondeskundig gepsychologiseer.

Your pocket therapist, dat deels is voortgekomen uit haar onlineactiviteiten, is een heerlijk boek. In leesbare hoofdstukken gaat ze de vele onderwerpen na waarvoor mensen zoal hulp zoeken: depressies, trauma, relatieproblemen. Aan de hand van gefictionaliseerde casussen laat ze zien hoe mensen baat kunnen hebben bij een praatkuur. Fiona bijvoorbeeld, een volwassen vrouw die zichzelf van jongs af aan overal de schuld van geeft, ontdooit langzaam in haar therapie met Zimmerman. Ze leert het gekwetste kind in zichzelf te accepteren. En hoewel dat misschien klinkt als een vreselijk cliché, is de manier waarop het is opgeschreven waarachtig en overtuigend.

Tegelijk doet Zimmerman op toegankelijke wijze het psychoanalytische mensbeeld uit de doeken. Ze laat zien hoe we in het dagelijks leven maar al te vaak op de vlucht zijn voor onszelf, geneigd om het lijden dat we kennen, de blauwdruk die in onze jeugd is gelegd, te herhalen. Daarnaast legt ze uit hoe mensen hun pijn uit de weg gaan. Om niet te hoeven voelen storten ze zich in affaires, in computerspelletjes en ja, in sociale media, in plaats van betekenisvolle relaties aan te gaan met zichzelf en de wereld om hen heen. Haar patiënt Lana is verslaafd aan werk, Nathan is aan de drank. Langzaam krabbelen de patiënten in het boek weer op. Ze doen dat door in te zien dat hun verslavingen afleidingen zijn van de pijn ze met zich meedragen.

Ingesleten patronen

Om uit ingesleten patronen te breken hebben we behoefte aan begripvolle mensen om ons heen die zonder oordeel naar ons luisteren. Therapie kan zo’n herstellende relatie zijn. Het kan je helpen om van een hulpeloze positie naar een positie te komen waarin je je eigen aandeel in je verdriet en pijn onder ogen kunt zien, en er verantwoordelijkheid voor te nemen. Langzaam komen patiënten zoals Fiona, Lana en Nathan erachter dat je het verleden niet kunt veranderen, maar dat je je er wel anders toe kunt verhouden. Zimmerman is realistisch over hoe moeilijk het is om eerlijk te zijn naar jezelf en anderen. ‘Genezing besluipt je langzaam,’ schrijft ze, ‘het gebeurt rustig en niet op dramatische wijze. En het betekent natuurlijk niet dat je nooit meer bang zult zijn.’

Psychoanalytische therapie is geen overbodige luxe, meent ze, en ook niet alleen maar leuk. Zimmerman is daarin soms zelfs een beetje té streng. Met haar nadruk op eigen verantwoordelijkheid en de zwaarte van therapie, vergeet ze soms te vermelden dat therapie ook een bevrijding kan zijn omdat het een vrijplaats is, waar even niets hoeft, en waar je bij jezelf mag stilstaan en afstand kunt nemen van het dagelijks leven met al zijn sores. In haar boek presenteert ze het nu wel erg als altijd hard werken; wat het zonder twijfel óók is, of kan zijn.

Niet etaleren maar aanpakken

Your pocket therapist is onderdeel van de toenemende popularisering van psychologische concepten en ideeën. Maar het soort psychologie dat Zimmerman uitdraagt is complex en interessant. De meeste populaire psychologieboeken reduceren de kronkels van het verstand tot eenvoudige formules. Zimmerman doet dat niet. Na het lezen van haar boek heb je het gevoel dat je geest complexer is dan je dacht, en wil je meer begrijpen van die complexiteit.

Haar boek is een uitnodiging om de diepten van jezelf te verkennen, zonder jezelf overmatig te pathologiseren; het spoort je aan om je problemen niet te etaleren, of als onderdeel van je identiteit te zien, maar ze liever aan te pakken.

Zimmerman besluit haar boek met de volgende woorden: ‘Erover lezen is nuttig, maar het is niet hetzelfde als toepassen. Op een bepaalde manier is dit boek het topje van de ijsberg. Nu moet je gewoon ter harte nemen wat je hebt geleerd, moedig zijn en onder de oppervlakte duiken.’

Wie moedig wil zijn, en op zoek is naar een toegankelijke gids voor de wereld van de psychotherapie, kan het veel slechter treffen dan door dit boek te lezen. En OMG vergeet niet haar te volgen op Instagram. Haar updates zijn de moeite waard.