Een schitterend wit
Waar ik opgroeide had je de uitdrukking „hij heft raad’n of hij heft weet’n” (hij heeft het geraden of hij heeft het geweten), wat zoiets betekent als „die persoon beschikt over een onvoorstelbaar voorspellend vermogen”. De zin is van toepassing op de publicatie van de Nederlandse vertaling van Een schitterend wit, een novelle van de meest recente winnaar van de Nobelprijs voor literatuur, de Noor Jon Fosse. Donderdag 5 oktober kreeg Fosse telefoon uit Stockholm, een dag later was er de (al lang en breed aangekondigde) tewaterlating van Een schitterend wit. Uitgeverij Oevers heeft het geraden of geweten. Er moest dan ook vrijwel meteen een tweede druk van het boekje worden gemaakt.
En dan is Een schitterend wit ook nog eens heel geschikt voor de werving van nieuwe Fosse-adepten. Wie benieuwd is geraakt naar het oeuvre maar geen zin heeft om te wachten op een uitvoering van zijn toneelteksten (Fosse is ook en misschien wel op de eerste plaats een toneelschrijver) óf weinig behoefte voelt om from scratch de omvangrijke en ook wat stemmige Septologie te gaan lezen, die kan zich buigen over Een schitterend wit. Je hebt het in een avondje uit en je hebt nadien een behoorlijk beeld van ’s mans stijl en thema’s. Handig op verjaardagen.
Zoals wel vaker maakte Fosse het zichzelf plottechnisch niet moeilijker dan noodzakelijk. Hij heeft een man in problemen willen brengen door hem een ijskoud bos in te laten rijden en doet domweg dat, hij laat er geen geen ruzie met een vrouw of een deprimerende ontslagronde aan voorafgaan. En ook hier is Fosses hoofdpersonage niet al te snugger. Waar er in de Septologie een man een paar keer op en neer over een glibberige weg naar een stad moest rijden omdat die daar iets had laten liggen, daar is deze man vrijwel meteen verdwaald en rijdt hij zijn auto muurvast in de modder. Een kaart of een telefoon met navigatie nam hij niet mee (Freud!), dus de man stapt – waarschijnlijk ook al tegen alle survivaladviezen in – de warme auto uit en begint kompasloos door het bos te dolen. Misschien, zo staat er dan opeens, is de man wel in dat bos en in deze situatie beland omdat hij dood wil. Dat zou kunnen natuurlijk, maar die mogelijkheid wordt niet geëxpliciteerd. Sowieso is Fosse een schrijver die nooit duidelijk zal maken wat de ware motieven van zijn personages zijn. Hij laat ze doorlopend twijfelen en ze zijn een speelbal van grotere krachten dan het eigen gezonde verstand.
Besneeuwde bomen
Dat grotere, dat is God. Die van de christenen, welteverstaan. Dat was al zo in de Septologie en dat is ook hier zo klaar als een klontje. Fosses zwerver komt eerst een figuur tegen die geen mens is, maar ‘misschien wel een engel Gods’ en er wordt in alle eigen miezerigheid ook verlangd naar God. Al met al voelt het boekje aan als een soort doodsflirt, als het aftasten van een verlangen naar een einde. Naar een einde waar ze op je zitten te wachten.
Het interessantst en roerendst is de passage waarin ook de ouders van de man opgevoerd worden. Ook zij doemen op tussen de besneeuwde bomen, hun zoon de helpende hand toestekend maar ook weer niet; vooral de vader betoont zich een enorme draaikont die er zelfs in zulke penibele omstandigheden geen warm woord uit weet te persen. Fosse hanteert ook hier weer een verbluffend eenvoudig taalpalet, maar heeft er genoeg aan om je te doordringen van het schuldgevoel, de eenzaamheid en de besluiteloosheid van deze mensen. Die niets zijn zonder elkaar, die er niet waren geweest zonder elkaar, maar die desondanks verloren zijn.
Een man rijdt in zijn auto zonder te weten waar hij heen gaat. Hij slaat afwisselend linksaf en rechtsaf en komt ten slotte in een bos op een weg met diepe sporen. Hij stopt pas als de auto vast komt te zitten in de modder en niet meer voor- of achteruit kan. Het begint te sneeuwen, het wordt donker en koud, maar in plaats van hulp te halen, loopt de man een pad in het bos af – ook al is het zo donker geworden dat hij tussen de bomen nauwelijks iets meer kan zien; ook al weet hij dat het dwaas is om te doen.
Een schitterend wit is een briljant verhaal over de grens tussen leven en dood.
De pers:
'Mocht u niet goed weet waar te beginnen in het labyrintische oeuvre van de kersverse Nobelprijswinnaar, raad ik u graag deze sobere - en prachtig vormgegeven - novelle aan als vertrekpunt. In amper 80 pagina’s toont Jon Fosse waarom hij zijn prijs met recht en rede heeft verdiend. Het boek bevat alle, perfect op elkaar afgestemde ingrediënten die het werk van de Noor zo uniek maken. Het is verslavend je over te geven aan Fosses bezwerende proza en er getuige van te zijn hoe hij, in de woorden van het Nobelprijscomité, ‘een stem geeft aan het onuitspreekbare’.'
- Dagblad De Tijd
‘Is de man aan het hallucineren? Ligt hij onder narcose op een operatietafel? Droomt hij van zijn nakende dood? Fosse biedt geen antwoorden maar betovert met zijn repetitieve proza, met de eeuwige weifeling van de dwaalgeest, tastbaar gemaakt in zinnen als mantra's. Een schitterend wit leest als een beckettiaans gebed, het ideale opstapje voor wie de ijle hoogten van Fosses oeuvre wil verkennen.’ – Knack Magazine ★★★★★
‘Thematisch sluit "Een schitterend wit" aan bij Fosses eerdere werk: dood, eenzaamheid, geloof en identiteit houden ook hier de verteller mateloos bezig. Wel gaat de auteur verder dan ooit in het creëren van vervreemdende elementen. Engelachtige figuren en een Scandinavisch sprookjesbos neigen naar magisch realisme, ver weg van de huiselijke setting die hij doorgaans van alle franjes ontkleedt. Met zijn tachtig pagina’s is deze novelle dan ook de ideale opstap voor wie de kersverse Nobelprijswinnaar wil ontdekken en niet meteen een turf als Septologie ziet zitten. Beide zijn schitterend.’
– De Standaard der Letteren ★★★★
‘De vertaling van Marianne Molenaar is kraakhelder, geen zin die je niet begrijpt, geen woord dat je niet alledaags zou kunnen gebruiken. En toch zuigt het denken, het twijfelen, de continue herhaling van woorden je de vertelling in. [...] De ongedwongenheid, schijnbaar ongeformuleerd, waarmee Fosse zijn gedachten en gevoelens laat stromen, zorgt ervoor dat je je er makkelijker door laat meevoeren. Het is een ongebruikelijke schrijver, Jon Fosse. Maar een unieke.’
– De Groene Amsterdammer
‘Een dag nadat hij de Nobelprijs voor literatuur won verscheen zijn nieuwe novelle. Het is een uitstekende kennismaking met zijn werk. [...] ‘Fosses personages zijn een speelbal van grotere krachten.’
– NRC
‘Met Een schitterend wit heeft Jon Fosse een kort meesterwerk over de dood geschreven. Het is, simpel gezegd, geweldige literatuur.’
– Dagbladet
‘Uiteindelijk lees je Fosse om eraan herinnerd te worden hoe wonderbaarlijk onze werkelijkheid werkelijk is – mooi en pijnlijk tegelijk – en om een stapje terug te doen, uit respect voor het mysterie.’
– Morgenbladet
Jon Fosse (1959) wordt algemeen beschouwd als een van de belangrijkste schrijvers van onze tijd. Hij schrijft romans, toneelstukken, gedichten, verhalen, essays en kinderboeken. Zijn bekroonde werk is vertaald in meer dan vijftig talen. Fosse’s grootste werk tot nu toe is Septologie, dat zowel in Noorwegen als in het buitenland lovende recensies heeft ontvangen en werd genomineerd voor verschillende prijzen, waaronder de International Booker Prize en The National Book Awards.
De pers over Septologie: ‘Het meesterstuk van een schrijver op het toppunt van zijn kunnen.’ – De Standaard der Letteren
‘Bijna bedwelmend. Ja, je moet er wat voor doen, voor het proza van Jon Fosse, maar dan word je wel meegezogen in een bijzonder avontuur.’
– Het Parool
‘Alleen door te vertragen, door open te staan en aandacht te hebben voor de stilte stem die tot ons spreekt in de stilte, door onszelf te ontdoen van ons valse zelf – onze naam, cv en andere uiterlijkheden waar we identiteit aan ontlenen – zijn we in staat om iets hogers, grootser of wezenlijkers te kunnen ervaren. Wat dat is, daar kan men enkel over schrijven, zoals Derrida stelde. Maar weinigen zo mooi als Fosse.’
– De Groene Amsterdammer
| ISBN | 9789493290624 |
|---|---|
| Aantal pagina's | 80 |
| Datum van verschijning | 20231012 |
| NRC Recensie | 3 |
| Breedte | 126 mm |
| Hoogte | 190 mm |
| Dikte | 9 mm |