Pikante momenten uit het leven van JFK

John F. Kennedy In een voortreffelijke biografie plaatst historicus Fredrik Logevall deze president in de context van zowel de Amerikaanse als de internationale politiek. Ook lees je over pikante momenten met een Zweedse vlam en een innige mannenvriendschap.

Er zijn ontelbare ontmoetingen in de Amerikaanse politiek geweest waar elke belangstellende als fly on the wall getuige van had willen zijn. En deze nieuwe, voortreffelijke biografie van de 35ste President van Amerika voegt er daar tenminste één pikante aan toe.

In april 1947, dertien jaar voordat ze elkaar het presidentschap zouden betwisten, deelden Richard Nixon en John Kennedy als eerstejaars Congresleden een slaapcoupé in de nachttrein van Pittsburgh naar Washington DC. (Ze lootten wie in het onderste bed mocht; Nixon won). Waarover spraken zij, die twee daar in die coupé? Dat zal wel nooit bekend worden, al heeft auteur David Stokes daar in fictievorm een poging toe gedaan. En het is voorstelbaar dat ze, behalve over honkbal, de vele slapeloze uren vulden met het uitwisselen van gedachten over de zich ontvouwende Koude Oorlog en Amerika’s rol daarin. In elk geval mochten ze elkaar blijkbaar wel; ‘Listen to this guy’, vertrouwde Kennedy een campagnemedewerker eerder toe, ‘he’s going places’. En Nixon zou later schrijven dat hij enkele van JFK’s karaktertrekken goed aanvoelde ‘want ik deelde ze met hem.’

Complotdenker
Als het waar is wat historiografen beweren, dat er over Napoleon meer is geschreven dan een sterveling in zijn leven kan lezen, dan is de Kennedy-dynastie, misschien naast Hitler, vrijwel zeker een kandidaat voor een tweede plaats in dat opzicht. Nog steeds spreekt de familie tot de verbeelding van niet alleen Amerikanen, en leveren jongere generaties Kennedy nieuwswaarde op. JFK’s dochter Caroline bijvoorbeeld, die Amerika’s ambassadeur was in Japan in de Obama-jaren, of Robert Kennedy Jr, neef van JFK, die nu een van Amerika’s meest vooraanstaande complotdenkers en antivaxxers is (zijn vader, de eveneens vermoorde Robert Kennedy, zou zich vermoedelijk in zijn graf omdraaien).

Fredrik Logevall, die voor een vorig boek, Embers of War, over Amerika’s betrokkenheid bij de Vietnam-oorlog, een Pulitzer-prijs ontving, stelde zich expliciet ten doel Kennedy’s carrière en levenswandel in de context van de Amerikaanse en wereldpolitiek te plaatsen, en hij is daar goed in geslaagd. Hoe moeilijk het mag zijn met veel nieuwe inzichten en feiten te komen na alles wat er al over JFK (1917-1963) is geschreven, Logevall komt met een consistent en zeer leesbaar verhaal.

Hij doet dat met een duidelijke sympathie voor de in Dallas vermoorde president zonder dat het boek werkelijk hagiografische trekjes krijgt. Hij is niet alleen gedetailleerd maar ook bewonderenswaardig genuanceerd. Dat blijkt vooral in zijn behandeling van de voorvallen die controversieel zijn gebleken in het kader van Kennedy’s politieke en persoonlijke nalatenschap tot op de dag van vandaag (en dan hebben we het alleen maar over het tijdvak waarin dit eerste deel zich afspeelt).

Hij nuanceert vrij overtuigend de kritiek op Kennedys’ boek Profiles in Courage, dat weliswaar zijn naamsbekendheid enorm vergrootte maar waaraan altijd de smet zou blijven kleven dat hij het door assistenten zou hebben laten schrijven. En vooral benadrukt hij met verve hoe Kennedy, geïnspireerd door de vele met het familiefortuin gefinancierde reizen over de hele wereld, al op jonge leeftijd afstand wist te nemen van het isolationisme van zijn vader, ambassadeur in Engeland in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog.

Dronken
De affaire McCarthy wordt uiteraard ook uitgebreid behandeld. De onbehouwen senator uit Wisconsin was een huisvriend van de Kennedy’s; vader Joe had grote sympathie voor de rauwe communistenjager (eveneens katholiek, eveneens van Ierse afkomst), evenals jongere broer Robert die geruime tijd assistent van hem was.

Jack (zoals JFK doorgaans werd genoemd) deelde die sympathie niet (zeker niet nadat McCarthy aan het eind van een huisbezoek zo dronken was dat hij naar bed geholpen moest worden) en stond, toen de Senaat dan eindelijk vond dat McCarthy te ver ging in zijn jacht op veronderstelde communistische infiltranten in het leger, voor een lastig dilemma als jonge senator: kiezen voor trouw aan de familie of zijn eigen politieke instinct volgen.

Toen het tot een censure vote kwam (het dichtst bij wat wij een motie van afkeuring noemen) werd hij in zekere zin ‘gered’ door zijn lichamelijke kwalen: hij moest opnieuw met ernstige rugklachten worden opgenomen en kon (hoefde) dus niet deel te nemen aan de beslissende stemming.

Logevall behandelt uitgebreid het fysieke malheur waarmee de latere president zijn hele leven kampte, dat hem weliswaar in zeker opzicht bewondering opleverde (vooral omdat het, deels ten onrechte, als gevolg werd gepropageerd van zijn heroïsche optreden tijdens de Tweede Wereldoorlog), voor de hardnekkigheid waarmee hij zijn pijn verborg en verdroeg, maar dat toch ernstiger was dan eerdere biografen vermeldden. Weken en soms maanden spendeerde hij in ziekenhuizen in binnen- en buitenland, en tot twee keer toe werden hem de laatste sacramenten toegediend – de tweede keer kort na zijn huwelijk met Jackie.

Pikant detail
Tenslotte komt ook Logevall uiteraard niet uit onder het onderwerp rokkenjagerij – integendeel. De Kennedy-mannen (en behalve Jack vooral ook Joe senior en Edward) beschouwden het veroveren van zoveel mogelijk vrouwen als hun geboorterecht, van een zo grote vanzelfsprekendheid dat, te beginnen met moeder Rose, de vrouwen zich er maar bij hadden neer te leggen. Zo ook Jackie dus.

Volgens Logevall hervatte Jack al luttele weken na hun groots gevierde huwelijk een relatie met een vroegere Zweedse vlam.

Sex-appeal speelde ook zeker een rol in zijn politieke succes: ‘You’re better than Elvis Presley’, riepen opgewonden studentes hem toe bij campagnebijeenkomsten. Ik ben verre van een moralist in dit opzicht, maar wat Logevall alleen al in dit deel naar boven brengt zal zelfs de meest verstokte vrouwenjager doen verbazen.

Een pikant detail dat door Logevall is opgegraven is een gesprek tussen Jackie en Jacks jeugdvriend Lem Billings, waarbij de laatste de toekomstige bruid waarschuwde voor de promiscue gewoonten van zijn vriend. ‘Je kunt je afvragen’, schrijft Logevall in een ongewoon speculatieve passage, ‘of de op dat moment nog niet uit de kast gekomen Billings (…) die twintig jaar eerder verliefd op hem was geweest en dat misschien nog steeds was, haar als een rivaal zag voor Jacks tijd en affectie.’

Logevall beëindigt dit eerste deel met de Democratische Conventie in augustus 1956, waarop presidentskandidaat Adlai Stevenson het aan de gedelegeerden overliet om te beslissen wie zijn running mate zou worden. Dat werd op het laatste moment Estes Kefauver en niet Kennedy. Het was de eerste grote politieke tegenslag voor wat ondertussen al een politicus met welhaast een sterrenstatus was geworden en hij was teleurgesteld, zij het niet zo verbitterd als broer Bobby. Dat Stevenson vervolgens verloor van Republikein Eisenhower zorgde voor gemengde gevoelens.

Vier jaar later ging Kennedy zelf voor de hoogste plek. We weten hoe dat afliep, maar als Logevall die jaren tot aan zijn tragische einde in 1963, na een achteraf gezien niet zo effectief presidentschap, net zo leesbaar en inzichtelijk kan vormgeven zal dat een minstens even boeiend boek worden als het onderhavige.

2020-11-06 Jan Donkers