Haagse journalistiek: wel een lange reconstructie van de verkiezingscampagne, maar nergens cijfers over de coronasterfte

Coronabeleid Journalisten Thijs Broer en Peter Kee ontrafelen in hun boek het coronabeleid. Zij constateren dat niemand vat op de zaak had.

Hugo de Jonge is woest. Het is Bevrijdingsdag 2020 en aan de keukentafel slaat de minister van Volksgezondheid de Volkskrant open. Hij heeft dan net ‘een kan verse jus’ geperst en ontploft als zijn oog valt op een opiniestuk van collega Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken. Zij pleit in de krant voor een speciale coronawet, omdat de juridische grond van coronamaatregelen op dat moment onvoldoende zou zijn. De Jonge ‘wist hier niets van’, voelt zich ‘in zijn kuif gepikt’, pakt de telefoon en belt Ollongren: ‘Wat maak je me nou?’

Het is een mooie scène die journalisten Thijs Broer en Peter Kee beschrijven in hun eind vorig jaar verschenen Code Rood. Het verhaal achter het coronabeleid. Maar het kan niet kloppen. Een week eerder bracht NRC namelijk al het nieuws dat er aan zo’n wet gewerkt werd – een wet die onder verantwoordelijkheid viel van De Jonge. Welke bron heeft gejokt tegen de auteurs? (Wie zat er behalve De Jonge nog meer aan die keukentafel?) En waarom won de charme van de anekdote het van de feitelijke correctie? De bron van de scène is niet te checken: het ontbreekt in het boek aan een uitgebreide verantwoording en bronvermelding. Dat maakt het ook oncontroleerbaar of de auteurs bepaalde indrukken en feiten zelf achterhaalden of uit andere media haalden.

Dat is een flinke lacune in een boek dat een grote ambitie heeft: aan de hand van ‘honderden gesprekken’ hét verhaal achter het coronabeleid vertellen. Broer en Kee spraken met ministers, woordvoerders, topambtenaren – die in Haagse journalistiek ook wel ‘ingewijden’ en ‘betrokkenen’ worden genoemd.

Ruzies binnen FVD
Broer en Kee, twee ervaren journalisten die al decennia deel uitmaken van de Haagse binnenwereld, beschrijven dan ook vooral de blik van binnenuit: hoe werden de belangrijke besluiten genomen, wat waren tegenstellingen in het kabinet? Dankzij hun goede contacten reconstrueren ze ook uitgebreid de CDA-campagne en het vertrek van Hugo de Jonge als lijsttrekker van die partij. Ook de ruzies binnen FVD krijgen veel aandacht.

Terwijl de coronacrisis denk ik vooral begrepen kan worden door de verbinding tussen Den Haag en ‘het land’: hoe besluiten in Den Haag uitwerkten in ziekenhuizen en verpleeghuizen, hoe Haagse keuzes (of het gebrek daaraan) Nederland voorbereidden op een pandemie, hoe de situatie in ziekenhuizen het kabinet dwong tot maatregelen. En nog belangrijker: hoe door politieke keuzes mensen leefden of stierven.

Die Haagse blik levert weinig nieuwe inzichten op over de coronabestrijding. Dat is jammer, omdat Broer en Kee op hun sterkst zijn in de hoofdstukken waar ze wel verder kijken dan alleen de ambtenarentorens. Bijvoorbeeld over de moeizame uitbreiding van de testcapaciteit en over de inkoop van mondkapjes. Broer en Kee tonen daar iets wat recent ook nog eens door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) werd geconcludeerd: dat er in deze crisis niemand de baas was.

Die inhoudelijke hoofdstukken smaken naar meer, maar lijken nu soms intermezzo’s tussen de Haagse hoofdstukken. Belangrijke vragen blijven liggen. Waarom bijvoorbeeld was Nederland niet goed voorbereid op een pandemie? Waaruit bleek dat precies?

Dat het boek zich vooral richt op de Haagse binnenwereld maakt het een product van een journalistieke houding die in Den Haag (te) dominant is. Veel politieke journalistiek is sterk gericht op spel en weinig op onderliggende machtsstructuren, op ideologie, op hoe wat in Den Haag besloten wordt ‘in het land’ uitwerkt. Veelzeggend voor die journalistieke houding is dat in het boek nergens de coronasterfte wordt genoemd, maar dat in het boek wel een lange reconstructie van de verkiezingscampagne is opgenomen. Als een politieke crisis vooral als een Haags spelstrategisch steekspel wordt geduid, zijn de verliezers niet maatschappelijk (in het eerste jaar volgens het CBS meer dan dertigduizend doden) maar Haags (De Jonges CDA-lijsttrekkerschap). Code Rood is een goede poging een verhaal over de coronacrisis te vertellen. Maar door de te Haagse blik is dat niet hét verhaal.

11-03-2022 Mark Lievige Adriaanse