De nakomer

Zie ze hangen in het trappenhuis! Vanaf hun geboorte wordt er elk jaar een foto gemaakt van de drieling Oppenheimer. Harrison, Sally en Lewyn zitten zij aan zij in hun verjaardagskleren, een beetje opgeprikt maar o zo schattig samen. Wat vindt zo’n meerling toch een vreugde, een troost, een begrip en een innigheid bij elkaar, jaar na jaar. Het is een schitterende verzameling. En het is een grootscheepse leugen. De kinderen, reageerbuisbaby’s, gaan elkaar van jongs af aan tot diep in hun volwassenheid bij voorkeur uit de weg. Gevoelens van concurrentie en competitie zijn wat ze delen, meer niet. Tegen de klippen op zoeken zij hun eigen weg, hun individualiteit, maar in hoeverre bestaan ze los van elkaar? En is het aldoor opzoeken en benadrukken van hoe compleet anders ze zijn werkelijk zo wenselijk?

De nakomer van de Amerikaanse Jean Hanff Korelitz (1961), schrijfster van romans en toneelstukken en theaterproducent, is op de valreep van deze zomer een grote verrassing, een lekker dik boek om je door op te laten slokken. Het familie-epos over de New Yorkse Joodse familie Oppenheimer, dat in totaal een slordige vijftig jaar beslaat, is satirisch, spannend en smeuïg, maar ontroert ook en stelt tal van interessante vragen. De roman gaat vooral over verzamelen, over hoe mooi en tegelijk griezelig de menselijke neiging tot vasthouden is – van elkaar, maar ook van kunst, van huisraad, van herinneringen. En van verwachtingen, voornemens en plannen.

De Oppenheimers zijn welgesteld, zacht uitgedrukt. Ze wonen op een begeerlijke plek in Brooklyn en brengen hun zomers door in een buitenhuis aan het strand van Martha’s Vineyard. De drieling bezoekt als kind een vooruitstrevende en potsierlijke privéschool ‘waar het onverbloemd socialistische ideaal in schrijnend contrast stond tot het exorbitante schoolgeld’. Aan financiële middelen is nooit gebrek. Maar trauma tekent de familie, van generatie op generatie. Hun voorvader is Joseph Süss Oppenheimer, financieel adviseur van de hertog en keurvorst van Stuttgart aan het eind van de zeventiende eeuw. Deze historische figuur werd valselijk beschuldigd van fraude en ter dood veroordeeld toen hij meermaalsweigerde zich tot het christendom te bekeren. In 1940 maakte Terra Film, de productiemaatschappij van nazi-Duitsland in Berlijn, een beruchte antisemitische film over hem.

Vernuftig vlechtwerk

Korelitz laat deze voorgeschiedenis van een man die alles verloor wat hij had, inclusief zijn leven, geraffineerd doorsijpelen in het leven van de twintigste- en eenentwintigste-eeuwse Oppenheimers uit haar roman (die overigens niet gerelateerd zijn aan Robert Oppenheimer van de atoombom over wie nu de succesvolle, gelijknamige film draait). Ze hamert niet op de invloed van de erfenis, het is veeleer iets wat voorbijkomt, waarvan de lezer vervolgens zelf kan besluiten er al dan niet veel gewicht aan te hangen. Pas bij nadere beschouwing valt op dat ook de vader van de drieling, Salo Oppenheimer, op zijn beurt een erg groot verlies te verduren krijgt dat zijn verdere levensloop tekent: een ongeluk met een auto waarbij hij aan het stuur zit, kost hem als student zijn verloofde en beste vriend. Verlies, en de angst daarvoor, is wat iedereen tekent in de roman, die desalniettemin luchtig van toon blijft – een hele prestatie.

Er zit iets verbetens in het streven van alle hoofdpersonen iemand te worden en diegene koste wat het kost te blijven. De vader, de moeder, de kinderen en nog een aantal bijfiguren worden om beurten gevolgd – de roman is een vernuftig vlechtwerk waarbij iedereen zijn eigen verhaal krijgt, zijn eigen drijfveren en geheimen heeft: het blijft spannend. Intussen volgt de verteller, die duidelijk bezig is van alles te verklaren, de chronologie en komt zelf voor verrassingen te staan. Wie de verteller is, die alles en iedereen van wel zeer nabij kent en klaarblijkelijk ook per se wil volgen, is aanvankelijk de vraag en kan hier niet onthuld worden.

De roman volgt een negentiende-eeuwse vertelconventie: elk hoofdstuk krijgt een beschrijvende ondertitel mee, die op zijn hoogst de schijn wekt houvast te bieden. Korelitz speelt een spel met je verwachting en wekt telkens nieuwsgierigheid: ‘Waarin Harrison Oppenheimers liefde voor kip voor eeuwig verloren gaat,’ ‘Waarin Lewyn Oppenheimer even moet gaan zitten,’ ‘Waarin iemand plannen maakt om eerder te vertrekken en een klucht dan wel een tragedie tot een apotheose komt.’

De nakomer gaat over veel meer dan een particuliere familiegeschiedenis. De opkomst van alt-right, de discussie over culturele toe-eigening, de aanslag op de Twin Towers in 2001 en het effect ervan op ieders leven, de positieve dan wel negatieve rol van religie in de huidige tijd en zeker ook het belang van beeldende kunst: dat alles en nog veel meer komt aan bod in deze sprankelende, doortimmerde, buitengewoon verslavende roman.