Houellebecq

Houellebecq: seksist, pornograaf en vrouwenhater – of niet?

Michel Houellebecq Wie in Frankrijk Houellebecq bestudeert, geldt algauw als verdacht. Van Wesemael probeert hem op een andere manier te vangen, maar haar is enige politieke gekleurdheid niet vreemd.

Toen Thierry Baudet zich in mei 2019 voor het blad American Affairs over het oeuvre van Michel Houellebecq boog waren de rapen gaar. Collega-politici distantieerden zich rap van de conservatieve uitspraken die Baudet in het stuk deed over abortus, euthanasie en carrière-vrouwen; letterkundigen legden uit dat Baudet de Franse schrijver slecht had gelezen. Zo drukte deze krant een brief af van Sabine van Wesemael, docente Franse literatuur aan de Universiteit van Amsterdam, waarin ze Baudets toe-eigening van Houellebecq puntsgewijs ontzenuwde. Tot slot herinnerde ze ons aan de uitspraak van Proust, die zei dat ‘de roman een spiegel is waarin de lezer zichzelf ziet’. Baudet kwam in Houellebecqs romans tot opvattingen die hij er bij voorbaat al op nahield.

Toch is hij niet de enige die Houellebecq ziet als een rechts, zelfs boosaardig figuur. In Houellebecq legt Van Wesemael uit ‘dat je in Frankrijk als academicus verdacht bent als je je met Houellebecq bezighoudt’. Men ziet hem daar als een ‘seksist, een pornograaf en een vrouwenhater […] die bovendien ideologisch aansluiting zoekt bij extreemrechts’. Als dit echt de denktrant onder Franse academici is, dan luidt de conclusie dus dat ze hun denkkracht niet wensen te besteden aan dat wat ze moreel onwenselijk achten. Het is te hopen dat hun collega’s van criminologie er andere richtlijnen op nahouden.

Datingsites
Van Wesemael is niet van de Franse slag. Ze concentreert zich niet zozeer op Houellebecqs vermeende ideologische overtuigingen, kondigt ze aan, maar op zijn literatuur. Dat valt te prijzen, al licht ze dit wel op een opmerkelijke manier toe. ‘Als vrouwelijke, politiek progressieve literatuurwetenschapper lees ik Houellebecq anders [dan de Franse wetenschappers, red.] en ben ik in de eerste plaats geïnteresseerd in de vraag hoe zijn werk zich verhoudt tot andere literatuur’. Wat doet dat ‘vrouwelijke, politiek progressieve’ daar? Zullen die kwalificaties nou wel zo afwijken van de Fransen? En waarom überhaupt je sekse of overtuigingen vermelden? Je stelt je er de criminoloog bij voor die vrouw en progressief is en daaróm vindt dat een verdachte vrijspraak verdient.

Natuurlijk levert Van Wesemaels kunde wel wat op. Zo laat ze goed zien hoe ambivalent Houellebecqs houding ten opzichte van de postmoderne roman is en serveert ze heerlijke citaten uit. Maar wat toch vooral opvalt is dat ze zich niet helemaal raad weet met wat de stemmen in een roman kunnen zijn, namelijk wispelturig, opportunistisch, inconsequent, kortom springerig. En dat die slechts met een bepaalde politiek gekleurde gulzigheid in verband te brengen zijn met de persoon Houellebecq. Daarnaast staan er gewoon rare zinnen in. ‘Het World Wide Web, netwerken als Facebook en Instagram en datingsites brengen de mens geen geluk, dat is de opvatting die in De wereld als markt en strijd vervat zit.’ Bijzonder: een roman uit 1994 die zich al uitspreekt over het pas in 2010 gelanceerde Instagram.

Houellebecq, zo blijkt eens te meer, is gedurende zijn schrijversloopbaan uitgegroeid tot een literaire boeienkoning. Wie hem probeert te ketenen staat zelf in z’n hemd.

16-04-2021 Sebastiaan Kort