Kapitalisme is seksisme

Op het eerste gezicht lijkt in Nederland het lang niet slecht te gaan met de gendergelijkheid. Op papier krijgen vrouwen nu toch dezelfde kansen als mannen? Voor de wet is iedereen gelijk en met maatregelen als het in 2022 ingevoerde vrouwenquotum worden de machtsverhoudingen definitief rechtgetrokken. Bovendien was alles vroeger veel erger, en als er verder nog iets aan schort is het ongetwijfeld de schuld van al die vrouwen die ervoor kiezen om te stoppen met werken als ze moeder worden. Of van vrouwen die juist te veel werken. Of toch niet? Hoe misleidend, gevaarlijk en veelvoorkomend dit soort redeneringen zijn, toont journalist Doortje Smithuijsen aan in het recent verschenen pamflet Kapitalisme is seksisme: een klein boekje met grote implicaties, dat zelfs de trouwste liberaal onder ons naar de barricaden zal doen verlangen.

Het kapitalistische systeem profiteert volgens dit pamflet namelijk volop van seksisme, waardoor vrouwen in de maatschappij structureel het onderspit delven. Ze dienen natuurlijk vooral carrière te maken, een verwachting die ook voor mannen geldt. Maar daarnaast moeten ze er ‘goed’ uitzien (lees: zo jong en slank mogelijk, met behulp van dure kleren en schoonheidsproducten) en worden ze ook nog eindverantwoordelijk gehouden voor alles wat ook maar op een zorgtaak lijkt, zodat mannen op volle kracht kunnen doorwerken. Hier speelt de reclame-industrie natuurlijk gretig op in, waardoor de sociale druk op vrouwen tot het uiterste wordt opgevoerd. Smithuijsen illustreert, ondersteund door een rijkdom aan feministische theorie, hoe dit er in de praktijk aan toegaat. Daarbij schuwt ze ook de humor niet. De babydraagzak van het merk Artipoppe keert bijvoorbeeld steeds terug als een metaforisch schrikbeeld van de vermarkting van seksistische rollenpatronen. De goedkoopste versie van dit ogenschijnlijk alledaagse product kost bijna vierhonderd euro, en blijkt door de fabrikant effectief te worden gepresenteerd als moederlijk statussymbool. Aan babydragende vaders (het woord valt op de website van het merk niet één keer) heeft het bedrijf geen boodschap.

Hoe makkelijk het ook is om dit soort dingen af te schilderen als alleen relevant voor de economische bovenlaag (de meeste mensen kunnen geen vierhonderd euro aan een draagzak besteden en zijn daarmee meteen een dilemma armer), het is juist tekenend voor de ernst van de situatie dat de dynamische dertigers in de yogales aan de Amsterdamse grachten al zo vervaarlijk ver moeten doorbuigen om alle ballen in de lucht te houden. Smithuijsen blijft dicht bij haar eigen ervaringen, en schrijft pakkend en sympathiek over haar leven, met af en toe een grap waar menig cabaretier jaloers op zou zijn. Bovendien raadt ze de lezer tussendoor ook nog een hele lijst feministische klassiekers aan, die decennia na hun verschijning geenszins aan strijdbaarheid en relevantie hebben ingeboet. Smithuijsen laat hiermee zien dat ze op de schouders van reuzen staat, en de lezer krijgt een hele canon om te verkennen.

Dure thermometers

Ondanks deze goed onderbouwde strijdlust worden sommige situaties net wat te eenvoudig geschetst, met name als het gaat om andere factoren die genderongelijkheid in stand houden. Racisme wordt bijvoorbeeld maar één keer terloops genoemd, terwijl het verregaande effecten heeft op hoe verschillende groepen vrouwen seksisme ervaren. Ook wordt bijvoorbeeld de massale overstap van jonge vrouwen op ‘natuurlijke anticonceptie’ (meestal gewoon de aloude temperatuurmethode) afgedaan als een goed gelukte, misleidende marketingstunt van op winst beluste bedrijven die dure thermometers willen verkopen. Dit speelt natuurlijk mee, maar de kosten en vaak forse bijwerkingen van gereguleerde anticonceptiemiddelen, en hoe vrouwen ook daar weer verantwoordelijk voor worden gehouden, blijven buiten beschouwing. Dit is op zich niet erg, een pamflet mag een specifieke focus hebben, maar er is op dit gebied veel verborgen leed bij vrouwen met grimmiger oorzaken dan de sociale druk om aan het perfecte plaatje te voldoen. In dit boek blijft dat leed verborgen.

Als illustratie van hoe moeilijk het is om voor vol aangezien te worden als vrouw, hoe goed je het verder ook voor elkaar hebt, is Kapitalisme is seksisme echter vlekkeloos. Vooral met de sterke onderbouwing van hoe dit veroorzaakt wordt door het kapitalisme voegt Doortje Smithuijsen zich met verve in dezelfde traditie als Joke Smit en Anja Meulenbelt. Vrouwen aller landen, verenigt u! En laten we Artipoppe maar alvast in de uitverkoop doen.