Later

Met As in tas (2016) gunde Jelle Brandt Corstius ons een kijkje in zijn jeugd. Zijn vader, schrijver en wetenschapper Hugo Brandt Corstius, voedde zijn kinderen grotendeels alleen op, maar deed dit niet altijd even toegewijd. Vaak ging hij in zijn werkkamer zitten schrijven en moesten de kinderen zich elders in huis zien te vermaken. Op een dag vonden die kinderen dat het genoeg geweest was en liepen ze van huis weg, om hun vader te doen inzien dat het zo niet langer kon. Maar ze moesten natuurlijk wel weer een keer naar huis. Toen ze daar arriveerden zat hun vader nog steeds in dezelfde kamer te schrijven. Hij had ze niet eens gemist.

De anekdote schiet je te binnen bij het lezen van Later, de nieuwe roman van Hans Münstermann, waarin zijn vaste alter ego Andreas Klein een 12-jarig jongetje is. Hij groeit op in een Amsterdams gezin met de Nederlandse moeder en de Duitse vader die we al in eerdere delen van Münstermanns romancyclus leerden kennen. Broers en zussen zijn er ook, waarvan vooral de 11-jarige Jan veel aandacht krijgt. Andreas mag hem niet, dat bijdehante jochie met zijn voorkeur voor nette kleertjes en zijn afkeer van voetbal. Ze vechten vaak. De bom barst als Andreas op een dag aan tafel zegt wat Jan volgens hem is: een ‘homo sexualis’. Alhoewel je aan de woordkeuze wel kunt zien dat Andreas niet weet wat hij zegt, geeft hij Jan hiermee wel degelijk een stempel. En als Jan niet lang daarna wegloopt van huis is het schuldgevoel van Andreas groot. Wat heeft hij aangericht? Waarom voelt hij opeens zoveel liefde voor iemand die hij meent te haten?

‘Normaal’

Later is, zeker in de eerste helft, een boek van vraagtekens. Ik heb niet zitten turven, maar het is meer dan opmerkelijk hoeveel vragen er in Andreas – die de verteller van het verhaal is – opborrelen na Jans vertrek. Waarom lijkt niemand anders in het gezin zich zorgen te maken? Is dit het einde van de harmonie van het gezin? Zou Jan bij die mysterieuze oudere vriend zijn ingetrokken? Zijn verbeelding schiet alle kanten op en Münstermann laat er mee zien hoe broos het fundament is waarop een jong leven rust.

Verder valt ook het herhaaldelijke gebruik van het woord ‘normaal’ op. De jonge Andreas klampt zich eraan vast als een schipbreukeling aan een stuk wrakhout, niet alleen bang om zelf buiten de norm te geraken, maar dus ook bereid om iemand die niet aan die norm voldoet te stempelen en daarmee te verbannen. En hij is niet de enige die het woord als een soort banvloek gebruikt. Münstermann is een meester in de precieze psychologische behandeling van dit soort gedrag.

Tussen de broers kwam het niet meer goed. Jan ging in Spanje wonen en pas een halve eeuw later neemt hij weer contact met Andreas op: hij is stervende. Andreas en zijn jongere broer Edward reizen af naar Spanje en maken Jan in zijn laatste levensdagen mee. De situatie biedt Münstermann allerlei mogelijkheden: is de fixatie van Andreas op het familiale verleden wel zo zaligmakend of leeft men verstandiger als ‘een’ Edward, die doelgericht is en altijd vooruit kijkt? Wat veroorzaakt een kloof als die tussen Jan en Andreas? Het is goed mogelijk dat de twee nooit een zinnig gesprek hebben gevoerd. Als Jan is overleden moet een boezemvriend zijn levensverhaal uit de doeken doen. Lang maakt Later een geconcentreerde, intieme indruk. En er gaat ook een zekere moed achter schuil, want Münstermanns tekst hint vaak eerder op schurende dan op politiek-correcte antwoorden. Helaas is de roman soms ook wat slepend en al te aards, met bijvoorbeeld een onverkwikkelijke maar voor de roman toch weinig relevante belastingkwestie tot slot.