Don Juan – een figuur die omstredener is moet je in onze tijd met een kaarsje zoeken. Molière nam hem in 1665 al op de korrel. Don Juan de verleider, de libertijn, de hypocriet, de godslasteraar, de verpersoonlijking van ontrouw. In Molières gelijknamige toneelstuk ontvoert Don Juan een vrouw uit het klooster om haar te trouwen en haar prompt weer te verlaten voor een ander. Hij eist van een diepgelovige arme sloeber dat hij vloekt, anders krijgt hij geen aalmoes. Ook verder lapt hij iedere moraal aan zijn laars.

Het is die Don Juan die Maria Pourchet in het hart van haar roman Naar het westen zet. Een hedendaagse Don Juan wel te verstaan, een beroemde acteur die de hoofdrol speelt in Molières Don Juan. Alexis is op het toppunt van zijn roem, krijgt in iedere grote productie de hoofdrol en bepaalt bij audities wie doorgaat en wie niet. Hij zit in jury’s en commissies en is, kortom, een man met macht in het Parijse culturele circuit. Alexis is getrouwd, maar eigent zich jonge vrouwen toe die hopen via hem een rol te krijgen, een baan, een toekomst.

Alexis voelt dat de tijden, post-#MeToo, veranderen, beseft dat zijn positie bedreigd wordt en neemt de vlucht naar voren. Hij laat in een persbericht weten dat hij zojuist heeft ontdekt dat zijn honorarium zesmaal zo veel is als dat van zijn vrouwelijke tegenspeler, dat hij dat onrechtvaardig vindt en stelt voor haar zijn eigen rol te laten spelen. Daarna verdwijnt hij spoorloos.

Een meestertruc waarna hij bejubeld wordt, maar vooral een rookgordijn voor wat kort daarna bekend wordt: de zelfmoord van een piepjonge actrice in spé met wie Alexis een intense verhouding had tot hij haar, van de ene op de andere dag, liet vallen. Ze pleegde zelfmoord.

Terwijl de mediaverontwaardiging losbarst en zijn donjuaneske gedrag wordt gefileerd, zit Alexis ondergedoken in een huis op het platteland. Daar woont ook de tweede hoofdpersoon van deze eigentijdse, maatschappijkritische roman, Aurore. Vanuit haar huis met tuin werkt ze op afstand als Human Parameters Coordinator. Ze controleert of de werknemers van het bedrijf wel echt het afgesproken aantal uren achter hun beeldscherm zitten in plaats van hun hond uit te laten of de tuin te wieden. Bullshitwerk voor een slimme, alleenstaande moeder die Parijs verliet en voor ruimte en rust koos.

Wat het werk van Pourchet steeds weer bijzonder maakt – ze is sociologe, maakte documentaires en schreef acht romans waarvan de recentste, Tressaillir, op de longlist van de prix Goncourt staat – is haar stijl. Die is staccato, scherp, geestig, haar zinnen laten ruimte die je als lezer invult. Een gesprek tussen Alexis en Aurore ziet er bijvoorbeeld zo uit: „Nou ja, je moet alles zelf doen, alles zeggen, doe nou niet alsof je dat niet weet. Mannen praten niet, steeds minder. Eerst hadden ze een zwaard in hun keel en nu hangt er eentje boven hun hoofd. Nou ja, jeweetwel.”

Enigmatische zinnen

Dat zwijgen, die korte enigmatische zinnen vind je terug in een ander genre dat Pourchet door deze roman weeft, de western. Ennio Morricone moet je er wel zelf bij denken. Helemaal overtuigend is dat niet, want wat moet je je voorstellen bij Don Juan „als een tragische held van een gedegenereerde versie van de western”? Is een western echt ‘een plek in het bestaan waar je je hele leven op het spel zet met een enkele beslissing’? De Franse titel Western is in het Nederlands dan ook Naar het westen geworden, de vrijheid tegemoet.

Veel aansprekender is Pourchets analyse van de taal van de verleiding, een verwijzing naar het beroemde boek Fragments d’un discours amoureux van Roland Barthes. Ze laat zien hoe de jonge vrouw die zo graag actrice wil worden verzeild raakt in de emotionele manipulatie van de machtige Alexis, totdat de wanhoop en de waanzin toeslaan. Zo krijg je een indringend beeld van de perversiteit van de verleiderstaal die leidt tot wat in het Frans ‘emprise’ heet, (zelf)destructie in toxische relaties. Toch vervalt Maria Pourchet niet in zwart-wit beelden, net zomin als Molière dat deed. Het maakt deze goede vertaling, van de hand van Manik Sarkar, tot een spannende moderne versie van de eeuwige verleider Don Juan.