Operatie Raaf

Het OM hield zich in de zaak-Julio Poch blind voor de waarheid

Justitiële blunders In hun boek over de zaak-Poch laten advocaten Geert-Jan en Carry Knoops zien hoe het Nederlandse OM op grond van ondeugdelijk bewijs een onschuldige man vervolgde.

Nadat ik jaren geleden als jonge verslaggever voor NRC eens een artikel had geschreven over het gebrek aan bewijs tegen Julio Poch, de genaturaliseerde verkeersvlieger die door Nederland op verkapte wijze aan zijn geboorteland Argentinië werd uitgeleverd, werd ik ontboden door het Openbaar Ministerie. Officier van justitie Ward Ferdinandusse meldde mij dat er wel degelijk bewijs was dat de piloot vliegtuigen bestuurd zou hebben van waaruit politieke tegenstanders van het regime van Jorge Videla in de oceaan gekieperd werden.

Wat was dat bewijs dan? Er was, zei Ferdinandusse, in Argentinië een boek verschenen waarin betoogd werd dat alle Argentijnse piloten van die tijd in een roulatieschema die vliegtuigen bemand hadden. Poch moest daar volgens de magistraat dus wel bij gezeten hebben.

Maar wacht even: dat bewijs, áls het al waar is, is natuurlijk wel erg indirect. Desondanks heeft Nederland alles op alles gezet om Poch berecht te krijgen in Argentinië, waar hij jaren op zijn proces heeft moeten wachten. Uiteindelijk werd hij vrijgesproken, omdat er geen snippertje bewijs tegen hem was. Die schrijnende procesgang is nu uitvoerig gedocumenteerd door Pochs Nederlandse advocaten, het echtpaar Geert-Jan en Carry Knoops, in hun boek Operatie Raaf. De dubieuze rol van de Nederlandse staat in de zaak-Poch.

In nogal wat zaken, schrijft het echtpaar, ‘wil justitie gewoonweg niet weten wat de waarheid is’. Ook al zijn zij als advocaten van de verdachte natuurlijk niet objectief, de auteurs onderbouwen deze stelling buitengewoon goed. De Nederlandse Justitie wilde Poch vervolgd hebben op basis van enkele verklaringen van mede-piloten die Poch al dan niet over die zogenoemde ‘dodenvluchten’ zouden hebben horen vertellen. Een van hen had alleen maar van dit gesprek gehóórd; hij was er zelf niet bij. De verklaringen werden niet geverifieerd. Als het OM dat wel gedaan zou hebben, toont het echtpaar overtuigend aan, zou het al heel snel tot de conclusie gekomen zijn dat Poch nimmer beweerd heeft dat hij piloot was geweest tijdens de dodenvluchten. Sterker: de verklaringen bleken na onderzoek zó onbetrouwbaar dat de Argentijnse justitie tot de conclusie kwam dat de piloten meineed gepleegd hadden.

Ontlastend bewijs
Ontlastend bewijs was er daarentegen volop, bijvoorbeeld in de vorm van een uitstekend gedocumenteerd logboek waaruit bleek dat Poch helemaal niet in de bewuste toestellen kón vliegen, maar daar had de Nederlandse justitie dan weer geen oog voor. Uit het boek blijkt eens te meer de tenhemelschreiende tunnelvisie waar het Openbaar Ministerie aan leed.

Het is een belangrijke verdienste van Geert-Jan en Carrie Knoops dat zij Poch vrijgesproken hebben weten te krijgen. Helaas voor de lezer kunnen ze beter pleiten dan schrijven. Het boek wemelt van de zinnen waarin persoon X aan persoon Y vertelt wat persoon Z gezegd heeft over persoon Q: ‘U schreef mij vorig jaar dat Reijnoudt Brouwer u had verteld dat de Argentijnse onderzoeksrechter hem had verzekerd dat er veel meer bewijs in Argentinië bestond tegen de heer Poch.’ De vele hoofdstukken over getuigenverhoren hadden wel iets gecomprimeerd mogen worden. Ergerlijk is bovendien dat alle getuigen à décharge ongelooflijk worden opgehemeld, tot aan hun lieve honden aan toe, waar getuigen à charge onnodig badinerend beschreven worden – zo wordt de vermeende kinderachtigheid van een van Pochs collega’s benadrukt door te wijzen op zijn bijnaam, ‘Timmetje’. Dit maakt Operatie Raaf een wat irritant boek, dat niettemin een groot onrecht beschrijft.

10-06-2022 Derk Walters