Raaf

Als je moeder telkens weer wegloopt van huis

Roos Vlogman Deze debutant heeft weinig woorden nodig om veel te zeggen. In deze roman, over een zoon die voor zijn moeder zorgt, slingert Vlogman de lezer knap heen en weer tussen benauwenis en opluchting.

‘Een hond is in alle gevallen een hond in een droom’: zo begint Raaf, het debuut van Roos Vlogman (1992). Een wonderlijk zinnetje waar je paradoxaal genoeg meteen wakker door wordt, want is dit zo? Of geldt het alleen voor de vijftienjarige hoofdpersoon van deze roman en kan een ander best dromen van zijn hond als paard of als oud oompje, of in een nog andere gedaante?

Vlogman deed de opleiding Creative Writing van ArtEZ, net als bijvoorbeeld de voor de laatste editie van de Librisprijs genomineerde Simone Atangana Bekono, en won in 2016 Write Now!, een schrijfwedstrijd voor jong talent. Aan Raaf is goed af te lezen dat ze zich trainde in zoveel mogelijk met zo weinig mogelijk woorden zeggen. Naast schrijver is ze, blijkens haar website, in het dagelijks leven ‘tarot master’ en ‘dromer,’ maar gelukkig is haar debuut in het geheel niet zweverig van toon. Het is veeleer koel en helder, en vol van zeggingskracht.

Het verhaal vangt aan in de lente van 2008. De ik-persoon, van wie je dan nog niet weet hoe hij heet of hoe oud hij (of zij) is, loopt door de supermarkt. Hij meldt dat hij zijn moeder daar tot zijn verbazing nog nooit is tegengekomen. Ook voelt het ‘vreemd om langs haar huis te rijden, omdat het ook mijn huis was, ik weet waar alles staat en ik weet ook dat ik de dingen daar niet meer op ga pakken’. Wat is er aan de hand, met dit kind en die moeder? Wat maakt het thuis zo onbereikbaar?

Suïcide
Vanaf hoofdstuk twee begint een flashback naar ‘zomer 2005’, van waaruit je niet meer terugkeert naar 2008. In krachtige scènes zet Vlogman een zoon, Raaf, en een moeder neer die in een omgekeerde wereld leven. Hij zorgt voor haar, in plaats van zij voor hem. Op de beste momenten slaat zijn benauwenis over op de lezer. De moeder is zoek, ligt op de busbaan om overreden te worden (of had ze de wegversperring verderop opgemerkt?), of staat op de sluis bij het gemaal, klaar om haar voet te laten verbrijzelen tussen de sluisdeuren. Ze straft zichzelf, bijvoorbeeld omdat ze keer op keer de hond laat weglopen. Maar ze straft vooral ook haar zoon. IJzingwekkend gemakkelijk denkt ze daarover: ‘Je hebt me gered. Daar mag je best trots op zijn.’

Behalve aan automutilatie en aan halfslachtig suïcide trachten te plegen, doet ze aan wilde seks en noodopvang, in combinatie meestal. Voor Raaf is het de gewoonste zaak van de wereld dat wildvreemde minnaars hun intrek nemen in hun huis. Al even koud om het hart word je als een echtgenote met kroost en al haar man op komt eisen.

Soms gebruikt Vlogman al te weinig woorden, dan moet je een scène meermalen lezen om te begrijpen wat er staat. Tijdens een worstelpartij tussen de moeder, de hond en een vriend, krijg je te weinig zicht op wie wie wat probeert aan te doen. Dat neemt niet weg dat je in dit gave debuut, door zowel de thematiek als de stijl verwant aan het ongeveer gelijktijdig verschenen, maar net iets veelzijdigere Een opsomming van tekortkomingen van mededebutante Ine Boermans (1976), knap heen en weer geslingerd wordt tussen benauwenis en opluchting. Nooit verwacht zo blij te kunnen zijn met een hond die het loodje legt.

21-05-2021 Judith Eiselin