Twee prachtige kinderboeken over Sinterklaas – zonder Zwarte Piet

Kinderboeken De afgelopen jaren leek niemand zijn handen te willen branden aan een echt Sinterklaasverhaal. Toch zijn er nu nieuwe boeken, zonder pieten en met dwaze dieren met mijters op hun kop.

Een juf kleedt zich voor de klas om tot Sinterklaas en op het moment dat ze haar mijter opzet, is zij de goedheiligman. Het uniform bepaalt het verhaal.

Ook in de Pietloze heruitgave van Paul Biegels De kleren van Sinterklaas speelt Sints bedrijfskleding een grote rol. Als Anouk een grote koffer met Sinterklaaskleren ontdekt, weet ze het zeker. Sint komt bij haar logeren, waarom zouden anders zijn kleren op de logeerkamer staan? Tot haar verdriet geloven haar klasgenoten haar niet. Als zij voorstellen om langs te komen om Sinterklaas te ontmoeten, kijkt moeder nog wat bedenkelijk, maar papa knikt dat het wel goedkomt. De volgende dag verschijnt Sinterklaas aangekleed en wel aan de ontbijttafel.

Het is een tijdloos verhaal dat Biegel in 1979 presenteerde, al geldt dat voornamelijk voor de tekst en minder voor de illustraties. Sinds twee jaar worden er in Nederland geen kinderboeken meer gemaakt waarin Zwarte Piet een rol speelt. In de tekst van De kleren van Sinterklaas zat sowieso al geen Zwarte-Pietfiguur, maar de deugniet was, zoals in zoveel kinderboeken, toch in de illustraties gekropen. Zo stond in een eerdere uitgave op een prent een aantal kinderen van wie eentje zich inderdaad nogal had laten gaan met de zwarte schmink. Dat kindje is in de nieuwe uitgave verdwenen. Op een andere plaat troffen we eerder een nogal dierlijk Pietje aan op een stapel handdoeken, daarvan is nu ook afscheid genomen.

Opvallend is dat de illustraties in de vorige uitgave, ook door Sanne te Loo geïllustreerd, gedetailleerder waren en daardoor ook een stuk warmer qua sfeer. Zo zien we nu Anouk in een donkere kamer liggen zonder knuffel. Bij de vorige versie brandde er een warm lichtje en lag ze niet alleen, maar met een mooie knuffelhaas. De kleren van Sinterklaas blijft toch ook in deze uitgave het mooie, inmiddels klassieke verhaal over schijn en werkelijkheid in een spel van kinderlijk geloof. En met deze nieuwe versie kunnen we weer jaren voort.

Nieuw avontuur
En dat is goed nieuws, want naar een nieuw avontuur van de goedheiligman en de Pietjes is het goed zoeken. De afgelopen jaren leek niemand zijn handen te willen branden aan de gloedvolle eer om een echt Sinterklaasverhaal te schrijven. We zagen kinderboekenschrijvers vooral zoeken en om de hete brij draaien, terwijl kinderboeken toch een belangrijke rol spelen in de beeldvorming over dit onderwerp. Een opvallende uitgave dit jaar is De Pinguïnsint en andere dierenklazen. De titel roept misschien enige scepsis op (gaan we nu de pietendiscussie zo ver uit de weg dat we dieren mijter en staf aanmeten?), maar, zo blijkt, wie de mantel hebbe trekke hem aan. Zoals de juf met het opzetten van de mijter verandert in de goedheiligman, zo nemen negen ‘dierenklazen’ de gestalte van de Sint aan in dit boek, dat toch een heus Sinterklaasgevoel oproept.

Alleen al vanwege de fantastische prenten van al die dwaze dieren met mijters op hun koppen, moet je dit boek willen lezen. Saskia Halfmouw heeft precies de juiste toon gevonden voor haar illustraties. Het donkerblauw van de nachten waarin feestdagen met kaarsen verlicht worden. De daken waarover gereden wordt. Net niet te oubollig, gelukkig ook niet te modern. Vriendelijk, ondeugend en speels zijn haar illustraties. De kleuren rood en geel zien we terug door het hele boek, soms alleen in de steppe waarover gelopen wordt, soms zijn het vlammende manen van de mammoet, maar altijd is het in de mijter.

Edward van de Vendel maakte voor De Pinguïnsint en andere dierenklazen een rijm zoals een Sinterklaasrijm moet zijn, vol dwaze grapjes en stille hints. Een magische tekst vol verwijzingen naar mens en maatschappij en het individu dat zich staande houdt met al de onhebbelijkheden en tekortkomingen die de natuur het zo gul gaf: ‘Dus toen kwam de Koekoeksint op Ekstersints plek,/ maar die bracht presentjes waar niemand om vroeg. Daarna kwam de Vinksint./ Verdorie – die sloeg.’

Van de Vendel lijkt in zijn rijk gevulde zinnen soms ook een andere boodschap over te willen brengen: houd toch op met zeuren. Iedereen kan de Sint zijn – of niemand. Of poëtischer: laat het feest op natuurlijke wijze veranderen, want traditie verandert of dooft uit. ‘Ze waren weg. Voor altijd weg. Het werd zo koud als ijs. Totdat de Mammoetsint bedacht: een echo is bewijs.’ Zoals een traditie ook niet meer is dan de echo van een blije herinnering die je graag over wilt doen.

02-12-2022 Aukelien Weverling