Een wanhopige Nederlandse moeder met een gezin op drift

Josephine Rombouts Het derde boek over haar verhuizing naar Schotland is persoonlijk, pijnlijk en diepgaand. Het resultaat: een zelfportret én aanklacht tegen het Nederlandse schoolsysteem.

Alweer een boek? Dat was de eerste gedachte toen ik De weg naar Cliffrock Castle zag, het derde boek van Josephine Rombouts, na Cliffrock Castle en Terug naar Cliffrock Castle. Ging ze haar Schotse avontuur, de jaren waarin ze diende op een kasteel, nu niet wat al te zeer uitmelken?

Het tegendeel is waar. Dit derde boek is anders en in zekere zin nog beter dan de al zeer goede eerdere delen. Ditmaal gaat het niet over upstairs-downstairs, over Engelse manieren versus Nederlandse: dit boek vormt veeleer een (zelf)portret van een moeder, en van haar gezin op drift. Het is persoonlijker, pijnlijker en diepgaander. Rombouts (1971) ziet zich gedwongen tot onorthodoxe keuzes, wanneer de aard van haar kinderen en haar aanpak van hen al op het consultatiebureau voor consternatie zorgen.

De weg naar Clifford Castle is een hartenkreet van een moeder, een waargebeurde avonturenroman en een aanklacht jegens het Nederlandse schoolsysteem ineen. Rombouts’ zonen worden op school binnen de kortste keren bestempeld als lastig. Ze zouden dom en onwillig zijn, en al te zeer afwijken van de rest. Al op peuterleeftijd zouden ze niet mee kunnen komen, motorisch, sociaal of anderszins gestoord zijn – terwijl hun ouders thuis een heel ander beeld zien.

Bazige Nederlandse
Rombouts tekent het allemaal vrij droog en laconiek op, in de tegenwoordige tijd, zonder zichzelf te sparen. Larmoyant is ze nooit, zelfs niet als ze een nachtmerrie beschrijft. Ze springt heen en weer in de tijd, tussen 2013, als ze noodgedwongen een nieuwe start in Schotland maakt, en de moeilijke jaren ervoor, tijdens de conflicten op scholen. Ze doorspekt haar relaas met geweldige, absurde maar levensechte dialogen. Haar trefzekere stijl, direct, humoristisch en gevoelig, valt haast niet genoeg te loven. Ze vertelt met eenvoudige woorden heel inzichtelijk en invoelbaar, en altijd geestig, over complexe gevoelens en situaties.

Wanneer de situatie op een basisschool tot tweemaal toe escaleert, ook homeschooling het niet blijkt te zijn en er zelfs een rechter en een veroordeling aan te pas komen, zien Rombouts en haar man zich genoodzaakt te vertrekken, naar een ecodorp in Schotland.

Ze komt alleen met haar kinderen aan in de leefgemeenschap. Daar treft ze niet de gedroomde idylle, maar veeleer een verzameling nurkse mafketels bijeen. Daarbij is het bitterkoud en worden de jongste zoon en Rombouts zelf meteen ziek. De oudste zoon, volgens de Nederlandse school niet tot samenwerking of luisteren in staat, zorgt dat het vuur blijft branden en haalt water. Eenmaal beter blijkt de verzameling eigenheimers met wie ze nu wonen onder anderen een getikte Japanse monnik te bevatten. De wazige maar bazige Nederlandse oprichtster van het ecodorp ligt op een dag dood in het washok.

Opnieuw moet het gezin Rombouts de wijk nemen. Zo belanden ze bij toeval, viavia, op het schiereiland waarop Cliffrock Castle staat: dit boek eindigt waar de eerdere twee begonnen. Rombouts’ zoons kunnen terecht op de piepkleine dorpsschool. Daar dragen alle kindertjes een eender uniform, maar desondanks is hier nu wel een positief oog voor individuele verschillen. Er is ruimte. En er is tijd. Eindelijk. Met Rombouts haal je opgelucht adem.

2020-10-02 Judith Eiselin