Als we de blurbs op boekomslagen moeten geloven wemelt het van de geniale thrillerauteurs. Een aanbeveling van een bestsellerauteur (‘Een betoverend mysterie’ – Karin Slaughter) behoort immers tot het standaard marketinggereedschap waarmee uitgevers minder bekende schrijvers aan de man brengen.

Dat een onbekende schrijver spontaan door vooraanstaande collega’s geprezen wordt is uitzonderlijk. Dat gebeurde in het najaar van 2020 na de publicatie van Blacktop Wasteland, een thriller van S.A. Cosby.

Michael Connelly, Stephen King, Dennis Lehane, Ian Rankin en tal van andere vooraanstaande Engelstalige thrillerschrijvers twitterden enthousiast over Cosby’s eerste bij een grote uitgeverij verschenen boek. ‘Sensationeel goed – nieuw, fris, echt, authentiek, verrassend, met karakters en dilemma’s die je hart zullen breken. Meer dan aanbevolen’, stelde bijvoorbeeld Lee Child. The New York Times en tal van andere Angelsaksische kranten, tijdschriften en sites schaarden Cosby’s thriller onder de beste boeken van het jaar. Het boek groeide uit tot een met literaire prijzen onderscheiden bestseller.

Die regen aan lofprijzingen herhaalde zich afgelopen zomer na het verschijnen van Razorblade Tears, Cosby’s nieuwste thriller. ‘Zo nu en dan dient zich een schrijver aan met een ongelooflijke stem… zet Cosby op die lijst’, schreef de succesvolle Ierse thrillerschrijver Steve -Ca-va-nagh.

Een Nederlandse uitgave van een van Cosby’s boeken liet even op zich wachten. Maar nu is Een laatste uitweg, de vertaling van Blacktop Wasteland, verschenen.

Lijkwagenchauffeur

Het enthousiasme voor S.A. Cosby is volledig terecht. In geen tijden las ik zulke explosieve, rauwe, goed geschreven en betekenisvolle thrillers.

Cosby lijkt uit het niks te komen. Een 48-jarige inwoner van Gloucester in Virginia. Tot voor kort was hij manager in een ijzerwinkel. Zijn eerste thriller, My Darkest Prayer (2019), verscheen bij een kleine uitgever. Met een achterbak vol boeken reed Cosby in zijn vrije tijd langs boekhandels en literaire festivals om zijn debuut te verkopen. Sinds het succes van Blacktop Wasteland is hij fulltime schrijver, al klust hij soms nog wat bij als lijkwagenchauffeur bij het uitvaartbedrijf van zijn vrouw.

Cosby’s boeken spelen in het zuiden van de Verenigde Staten, in de staten die zich van 1861 tot 1865 hadden afgescheiden en de Confederatie vormden, onder meer omdat ze zich wilden verzetten tegen afschaffing van de slavernij. De afscheiding leidde tot een burgeroorlog die de Confederatie verloor. Maar de Confederatievlag, die sommige bestormers van het Capitool in januari 2021 met zich meedroegen, wappert in het zuiden nog op veel plekken. En racisme en klassenconflicten zijn in deze staten, waar religie en morele starheid hoogtij vieren, nóg serieuzere thema’s dan elders in de VS.

Voor een thrillerschrijver heeft Cosby een opmerkelijke thematiek: vooroordelen over huidskleur, afkomst en gender zijn terugkerende onderwerpen. Razorblade Tears, zijn meeste recente boek (dat volgend jaar als Vlijmscherpe tranen verschijnt), gaat over de vaders Ike Randolph en Buddy Lee. Twee ex-criminelen, de een is zwart, de ander wit. Samen gaan ze op zoek naar de moordenaars van hun homoseksuele zonen, die met elkaar getrouwd waren.

Beide vaders hadden het altijd moeilijk met de geaardheid van hun zonen; hun huwelijksfeest lieten ze zelfs aan zich voorbijgaan. Het opsporen van de moordenaars voelt als boetedoening; wat ze verkeerd deden toen hun zonen nog leefden lijken ze postuum te willen rechtzetten.

In hun poging wraak te nemen op degenen die hun zonen pijn deden moeten de vaders ook de confrontatie aangaan met hun eigen vooroordelen: die over de seksualiteit van hun zonen, en die over de huidskleur van de ander. Een strijd waarbij Cosby de lezer een spiegel voorhoudt en die bovendien tot hilarische scènes leidt, zoals die waarin de homofobe vaders op onderzoek uitgaan in een homobar waar hun zonen tot de stamgasten behoorden. Filmmaatschappijen hebben direct opties genomen op Cosby’s boeken.

Een laatste uitweg gaat over Beauregard Montage, nog zo’n gespleten persoonlijkheid. Nu is hij een hardwerkende garagehouder, een liefhebbende echtgenoot en een hardwerkende vader. Maar ooit stond Beauregard in het criminele milieu bekend als Bug, de beste vluchtautobestuurder van de Oostkust.

Financiële problemen

Als in zijn woonplaats een nieuw garagebedrijf de deuren opent komt hij in de financiële problemen. Beauregard Montage pakt zijn oude stiel weer op en kruipt achter het stuur van een vluchtauto bij een overval op een juwelier. Dat is het begin van veel narigheid waarbij Beauregard de garagehouder een criminele bende achter zich aan krijgt en noodgedwongen weer Bug wordt: de gewelddadige crimineel die hij ooit was.

Beauregard Montage dacht een betere vader en echtgenoot te zijn dan zijn eigen vader. Dat was een crimineel met losse handen die hem en zijn moeder in de steek liet. Maar de gewelddadigheid zit de Montages in het bloed, constateert Beauregard als niet alleen hij maar ook zijn zoon Javon een zware misstap begaat: ‘Het is verdomme gewoon een vloek,’ mopperde hij. ‘Met geld kun je het niet fiksen en met liefde kun je het niet temmen. Stop het diep weg en het vreet je van binnenuit op. Geef eraan toe en je mag vijf jaar zitten in een hellegat. Ik heb mijn pa ooit een vent halfdood zien meppen met een barkruk vanwege de vrouw van die vent. Wat Javon heeft gedaan is niet echt zijn fout. Voor de Montages is geweld een familietraditie.’

S.A. Cosby is een grote, zwarte man met een volle baard. Op Spotify zijn diverse interviews met hem te vinden. Daarin vertelt hij met melodieuze stem hoe hij opgroeide en nog steeds in een plaatsje woont waar de Confederatie nog prominent aanwezig is. Voor de rechtbank staat een standbeeld van twee soldaten naar wie zijn lagere school nog altijd is vernoemd. Deze soldaten vochten in de burgeroorlog tegen de Noorderlingen. Als de Zuiderlingen de strijd hadden gewonnen, zei Cosby afgelopen zomer in gesprek met The Guardian, zou hij nu vermoedelijk katoenplukker zijn.

Het beladen, in het zuiden nog alomtegenwoordige raciale verleden creëert volgens Cosby tegelijk angst en kracht. ‘Want over elk stukje land waar vandaag een confederale apologeet loopt, hebben mensen die op mij lijken bloed, zweet en tranen geplengd en hun leven gelaten.’

Met de sterke karakters in zijn boeken wil hij eer betuigen aan de mensen in het Zuiden die deze buitensporige vernederingen moesten ondergaan. Dat doet Cosby met film noir-achtige verhalen in van energie knetterend proza.

Zo af en toe dient zich een thrillerschrijver aan die het genre overstijgt. S.A. Cosby uit Gloucester, Virginia is zo’n schrijver.