Ingooigem

Hij schonk ons boeken als De vlaschaard (1907), maar de Vlaamse letterenreus Stijn Streuvels (1871-1969) liet ons ook een huis na. Anno 2021 fungeert Het Lijsternest, de in Ingooigem gelegen woning, namelijk de helft van het jaar als een museum en het andere deel als een plek waar schrijvers van nu aan hun boeken mogen werken. Waar het befaamde panoramische raam in Streuvels’ werkkamer de auteurs uitnodigt tot het laten waaien van de geest, daar vuurt het ‘Nulla dies sine linea’ op het bord erboven ze aan om die dromerijen ook weer op tijd te staken.

Streuvels liet Het Lijsternest in 1905 bouwen. Hoe dat verliep is te lezen in het in de Privé-domeinreeks opgenomen Ingooigem, dat alleen al de moeite waard is vanwege Streuvels’ taalgebruik, vol met woorden en constructies die ten onrechte in onbruik zijn geraakt.

Wat ‘het spel is op de wagen’ betekent weten we nog wel, maar van veel andere tekstdelen is het maar goed dat de bezorgers ze met een asterisk onderaan de pagina hebben verduidelijkt. Zo liet ‘aardigaard’ Streuvels Het Lijsternest op een ‘olijke klijtkop’ bouwen en liet hij zich door niemand ‘overpraten’, ook niet door een ‘kozijn’ of een ‘jonggezel’. Maar voordat de ‘mei’ er bijgehaald kon worden, kwamen er talloze ‘dienders’ aan te pas, waarvan er natuurlijk één – dat zul je net zien – de ‘dulder’ was. En dan de ‘minnesletsen’: een even teer als plomp woord voor ‘paadjes voor verliefden’. U bent de verliefdheidsfase voorbij? Graag elders de benen strekken.

Voor dit Ingooigem memoreerde Streuvels de ruim zestig jaar die hij op Het Lijsternest doorbracht. Dat is nogal een periode, maar er viel – twee wereldoorlogen daargelaten – opvallend weinig in voor. Er werden kinderen geboren, er werden boeken geschreven en prijzen gewonnen, maar Streuvels maakt er melding van alsof hij z’n belastingaangifte doet: kort en zakelijk. Vond hij het te intiem? Bij gewonere of geestelijke zaken dartelt zijn pen dan weer uitvoerig en zelfs lyrisch over de pagina’s. De bouw van het huis wordt beschreven in een arbeidssociologisch, hartverwarmend stuk proza over de camaraderie tussen bouwlui; het portret van pastoor Hugo Verriest is scherp maar barmhartig. En als Streuvels in de jaren dertig een reis naar het verre Palestina maakt weet hij al aan boord van het schip niet wat hij ziet. Hij ‘gaat er het spel na van het witte schuim op de blauwe golven, die altijd maar nieuwe decoratieve spelingen vormen, effenaan weer uitgewisten door nieuwe vervangen, iriserend als een opensproeiende ruiker… en altijd maar herhalen op de tijdslag van de schroef. Hier bestaat enkel nog het eeuwig geruis van de baren en de asemgang van het stoomschip dat er zijn weg door baant, een speursliert nalaat schitterend in de zon als een opengespreide waaier, die gelijkt op een reusachtige pauwstaart.’ Je zou willen dat de wereld, wat zeg ik: bruisend zeewater, nog zo’n indruk op ons maakte.

Streuvels’ open, vitale houding is soms op het aandoenlijke af. Het leven, het in leven zijn is een wonder en de meeste mensen zijn te vertrouwen. Als hij in Israël merkt hoe de ‘Arabieren’ het bloed wel kunnen drinken van de Joden, die ‘indringers’, dan beschouwt Streuvels dat als ‘een probleem dat in de toekomst zal opgelost worden’. Pas aan het eind van een lang leven sluipt er iets van twijfel of bijstelling in zijn toon. Maar, zo houdt hij zichzelf voor: ‘Neem nooit wraak waarbij gij uzelf zeer doet.’