Moet je als meelevende lezer wel zo blij zijn met de afloop van Monica Ali’s roman?

Monica Ali In Liefdeshuwelijk voltrekt de botsing van culturen zich onvoorspelbaar: de personages blijven niet wie ze zijn. Maar is Ali bereid de consequenties van haar afbrokkelende verhaal te dragen?

Meteen maar een waarschuwing vooraf: in deze recensie zal worden ingegaan op het einde van het boek. Dan weet u dat alvast. Eerst hoe het begint: met een etentje. Twintiger Yasmin, een arts in opleiding die bij haar ouders woont, is verloofd met haar collega Joe, en nu gaan de families elkaar voor het eerst zien, bij een dinertje dat door de moeder van Joe wordt georganiseerd. Yasmins ouders komen oorspronkelijk uit India, de moeder van Joe, Harriet, is een vooraanstaand feministe die ooit expliciete naaktfoto’s van zichzelf publiceerde.

Botsing tussen culturen
Het lijkt duidelijk: dit wordt een roman over de botsing tussen twee culturen, vergelijkbaar met Ali’s succesvolle debuut Brick Lane (2003). Kijk maar: Yasmins vader is een huisarts die zich kapot heeft gewerkt om zijn kinderen een goede toekomst te geven, haar moeder heerst in de keuken en communiceert vooral via het voedsel dat ze de rest van haar wereld voorzet, en de linkse Harriet omarmt de schoonfamilie van haar zoon op minzame wijze als een nieuw accessoire dat haar leven interessanter maakt.

Maar Ali geeft ons meer dan we verwachten. Alle mensen die deze roman bevolken (en het zijn er, behalve de genoemde, nog veel meer) zijn dynamisch; ze zijn niet meer wie ze ooit waren en blijven niet wie ze zijn. Stuk voor stuk hebben ze hun geheimen, nee, hebben ze hun levens. Ali presenteert ze niet als vertegenwoordigers van klassen, culturen of opvattingen maar als complexe individuen, met kantjes en randjes die ze niet alleen voor anderen maar ook voor zichzelf verborgen houden, tot het niet meer gaat. De auteur doet dat door in te zoomen en uit te zoomen: ze zoomt in op de individuen, ze zoomt uit om hun omgeving en geschiedenis te laten zien.

Yasmin is de eigenlijke hoofdpersoon, maar is onderdeel van het bredere en soms licht satirische panorama dat Ali schetst van de huidige (Londense) samenleving. Het liefdeshuwelijk uit de titel is dat van haar ouders, maar de liefde lijkt bekoeld. Yasmins moeder trekt op een gegeven moment zelfs in bij Harriet. Ook het voorgenomen huwelijk tussen Yasmin en Joe wankelt, wanneer Joe professionele hulp zoekt om zijn demonen onder ogen te zien.

Zelfbedrog en desillusie
Als lezer leef je mee met deze langzaam desintegrerende werelden vol zelfbedrog en desillusie. Façades storten in, er zal veel vanaf de grond moeten worden opgebouwd – en net wanneer je bereid bent de conclusie te trekken dat ons sociale weefsel in stand gehouden wordt door misverstanden, angsten, goede bedoelingen en ouders die ongewild hun kinderen beschadigen, schenkt Ali ons een optimistisch einde.

Dat is eigenlijk geen prettig geschenk. Je hebt net instemmend de wereld-zoals-die-is herkend en aanvaard en dan komt het opeens toch allemaal min of meer goed. Het is alsof Ali niet bereid is de consequenties van haar eigen verhaal te dragen. Misschien zou het werken als dit een tv-serie was (en naar verluidt zijn de rechten al aangekocht door de BBC) maar voor een roman is dit einde een teleurstelling.

Het zet je wel aan het denken over happy ends. Hoe werken die? Als lezer verenig je je met de personages, maar op het moment waarop alles goed komt, nemen die personages afscheid: nou dag, tot nooit meer! Je was bereid na lezing van de roman nog dagenlang aan ze te denken, en aan hun moeizame strijd om sadder and wiser iets van het leven te maken, maar nee, ze hebben je niet langer nodig. Een happy end sluit lezers buiten. Je bent niet langer bij de personages, je staat er weer alleen voor; want jouw verhaal gaat ondertussen gewoon door, met alle ups and downs van dien.

09-09-2022 Rob van Essen